نویسنده: حامد دهقانی
منتشر شده در شفقنا
در ۹ ژانویه ۲۰۲۳، 30 عالم مسلمان از 14 کشور با اکثریت مسلمان، از جمله روحانیون طرفدار دولت از امارات متحده عربی، عربستان سعودی، بحرین، مصر، سوریه و تونس، به عنوان بخشی از هیئتی که توسط شورای جهانی جوامع مسلمان (المجلس العالمي للمجتمعات المسلمة؛ TWMCC) سازماندهی شده بود، از استان سینکیانگ چین بازدید کردند.[1]
این هیئت علمایی به ریاست دکتر علی راشد النعیمی، رئیس اماراتی شورای جهانی جوامع مسلمان، از مکانهای مختلف در چند شهر استان سینکیانگ بازدید کردند.
شورای جهانی جوامع مسلمان در بیانیه مطبوعاتی خود ادعاهای چین را تکرار و تأکید کرد که سرکوب مسلمانان اویغور بخشی از سیاست چین برای مبارزه با تروریسم در استان سینکیانگ است.
النعیمی، که پسر وزیر خارجه سابق امارات (راشد عبدالله النعیمی) است و خود هیچ پیشینه تحصیلات دینی ندارد، پس از بازدید از «موزه مبارزه با افراطگرایی و تروریسم در منطقه سینکیانگ» در سخنانی اعلام کرد که «این وظیفه مردم خردمند در همه جا است که بفهمند تهدید تروریسم و افراطگرایی تهدیدی برای یک ملت یا یک منطقه واحد نیست. این یک تهدید برای جهان است.» النعیمی همچنین گفت: «جوانان اویغور به یک گفتمان متقاعدکننده نیاز دارند که ذهن آنها را به خود جلب کند تا طعمه گروههای تروریستی نشوند.»[2]
این بازدید علمای مسلمان عرب از منطقه سینکیانگ با مخالفت شدید شخصیتهای اویغور روبهرو شد. از جمله دولکون عیسی، رئیس کنگره جهانی اویغور، به ادعاهای نعیمی واکنش نشان داد و گفت که چین اغلب از بهانه مبارزه با تروریسم برای توجیه جرمانگاری «اشکال روزمره و قانونی رفتار مذهبی، مانند داشتن ریش یا حجاب و داشتن قرآن» استفاده میکند. عیسی گفت: «این که شورای جهانی جوامع مسلمان در این بازدید تبلیغاتی شرکت کرده و اکنون روایت دولت چین را تکرار میکند، ظالمانه است.»[3]
چرا شورای جهانی جوامع مسلمان که رسالت اصلی خود را حمایت از اقلیتهای مسلمان در کشورهای غیر مسلمان و محافظت از آنها “در برابر تبعیض نژادی یا پاکسازی قومی” عنوان کرده است، کاملاً بر خلاف ادعاهای خود در نمایشی تمامعیار در مقام حمایت از یک دولت غیر مسلمان برآمده و اقلیت مسلمان اویغور را تروریست مینامد؟
شورای جهانی جوامع مسلمان در سال ۲۰۱۸ در امارات متحده عربی و در راستای دیپلماسی دینی به ظاهر اعتدالی و ضداسلامگرایی اماراتیها تأسیس شده است. علی راشد النعیمی که ریاست این شورا را برعهده دارد و ریاست کمیته امور دفاعی، داخلی، و خارجی شورای ملی فدرال امارات متحده عربی را نیز به عهده دارد، یکی از مهرههای دستگاه دیپلماسی امارتیها به شمار میآید. او بهمنماه ۱۴۰۰ در اقدامی خبرساز، در صدر هیئتی اماراتی از پارلمان اسرائیل و موزه هولوکاست «ید وشم» بازدید کرد.[4]
حال با گذشت تنها چند هفته از نشست بیسابقه رئیس جمهور چین با سران ۱۴ کشور عربی در ریاض و حمایت چینیها در بیانیه پایانی نشست با شورای همکاری کشورهای خلیج فارس از مذاکره درباره حق حاکمیت بر جزایر ایرانی مورد اختلاف با امارات متحده عربی، نعیمی انجام وظیفه کرده و مأمور میشود تا هیئتی از علمای مسلمان عرب را برای پاکسازی چهره چینیها از اتهام سرکوب مسلمانان اویغور سرپرستی کند.
اما این نخستین بار نیست که کشورهای عربی، و به ویژه امارتیها، در مسأله سرکوب مسلمانان اویغور با چینیها همنوایی و همکاری میکنند.
شکارگاه امارات!
کمپین سرکوب چین علیه اویغورها و سایر اقلیتها در سین کیانگ، با اتهامهایی از جمله بازداشت دستهجمعی، کار اجباری، جدایی خانوادهها و عقیمسازی اجباری، محکومیت بینالمللی را برانگیخته است. این کشور این اتهامات را رد میکند و میگوید سیاستهایش در منطقه مبارزه با افراطگرایی است. به هر روی کارزار سرکوب چین صرفاً محدود به سین کیانگ نیست، بلکه کاملاً بینالمللی است و به ویژه یک کشور به شکارگاه مطلوبی برای سرویسهای امنیتی چین تبدیل شده است: امارات متحده عربی.
بر اساس دادههایی که «پروژه حقوق بشر اویغور» در گزارشی جامع در مارس ۲۰۲۲ ارائه داده است، از سال 2001 تاکنون 292 اویغور به دستور چین از کشورهای عربی بازداشت یا اخراج شدهاند.
در یکی از نمونهها که نشانگر همکاری دیرینه دستگاههای اطلاعاتی چین و امارات در راستای سرکوب مسلمانان اویغور است، در سال 2008 دو مرد اویغوری به نامهای عبدالسلام عبدالله سلیم (از ساکنان العین) و اکبر عمر (ساکن دبی) در امارات متحده عربی زندانی شدند. اتهام این دو آن بود که قصد داشتند مجسمه اژدها را در مقابل دراگون مارت دبی در جریان بازیهای المپیک تابستانی در پکن منفجر کنند. پس از دو سال انفرادی در زندان الوثبه ابوظبی، این افراد در ژوئن 2010 به 10 سال حبس دیگر محکوم شدند. از آن سال تاکنون اطلاعات دیگری از این دو رسانهای نشده است.[5]
در یک نمونه خیرهکننده، در ژوئیه 2017، پلیس مصر به آپارتمانها حمله کرد، فرودگاهها را جستجو کرد و به رستورانها و مساجد یورش برد. آنها به دنبال مخالفان سیاسی مصری نبودند، بلکه از طرف دولت چین به دنبال اویغورها بودند. بیش از 200 اویغور که اکثراً دانشجویان دانشگاه الازهر در قاهره بودند، دستگیر شدند. حداقل 45 نفر از آنها تحویل داده شده یا به چین اخراج شدند.[6] بعدها مشخص شد که برخی از دانشجویان اویغوری که پس از سرکوب در مصر به امارات فرار کرده بودند، در آنجا تحت تعقیب قرار گرفتند.[7] این نشان میداد که چگونه سرویسهای امنیتی چین فعالیتهای خود را در سراسر کشورهای عربی، مانند جاهای دیگر، هماهنگ میکنند تا اویغورهایی را که در خارج از کشور زندگی میکنند، بیابند و بیوقفه در معرض نظارت و تعقیب قرار دهند.
سوپی ابدو جلیلی، مؤذن اویغوری مسجد عبدالله بن رواحه، سپتامبر ۲۰۱۸ در شارجه دستگیر شد. پیش از این او ۴ سال در الازهر تحصیل کرده بود.[8]
در سال 2019، عبدالولی ایوپ، فعال اویغور مستقر در نروژ، با سه اویغور در ترکیه که مجبور شده بودند برای دولت چین از دیاسپورا در آنجا جاسوسی کنند، صحبت کرد. این افراد گفتند که به دبی پرواز کردهاند تا تلفنهایی برای تماس محرمانه و مبالغی پول را از افسران اطلاعاتی چین مستقر در امارات دریافت کنند.[9]
ادعاهای این سه مرد با دیگر ادعاهای جسور بورونغی (Jesure Burunqi)، یک اویغور مقیم هلند مطابقت دارد. در آگوست 2019، او پیامی را از یک دوست قدیمی از سین کیانگ دریافت کرد که گفت میخواهد در دبی او را ملاقات کند تا درباره چیز مهمی صحبت کند. او پس از سفر به امارات، با ماموران چینی دیدار کرد و ماموران یک USB به او دادند و به او دستور دادند که آن را در رایانه همسر سابقش قرار دهد تا با نرمافزارهای جاسوسی آلوده شود. گفته میشد آسیه عبدالله، همسر سابق جسور، سندی محرمانه از لیست بیش از ۸۰۰ نفر از کسانی که در کاشغر (شهری در سین کیانگ) در اردوگاهی اجباری نگهداری میشدند، بدست آورده بود. به گفته آقای جسور، در حین رانندگی از کنار تپههای شنی در خارج از دبی، یکی از مأموران چینی به او گوشزد میکند که “اگر تو را بکشیم و اینجا دفن کنیم، هیچ کس هرگز نمیتواند جسدت را پیدا کند.”[10]به جسور بورونغی گفته شد که از همسر سابقش که اطلاعاتی در مورد سرکوب در سین کیانگ داشت جاسوسی کند.
وانگ جینگیو، مرد اویغوری، نمونه دیگری است که به دلیل حمایت از معترضان در هنگ کنگ در سال 2019 و انتقاد از ارتش آزادیبخش خلق چین در سال 2020، در امارات دستگیر میشود. ابتدا والدین او در زادگاهش چونگ کینگ در چین بازداشت شدند. وانگ در آن زمان در ترکیه زندگی میکرد، اما سپس ماموران در آوریل ۲۰۲۱ به دنبال او آمدند. مأموران چینی نخست به هتل محل اقامت وی در استانبول آمده و او را تهدید به مرگ میکنند. او مجبور میشود هتل خود را عوض کند، اما دوباره همان اتفاق میافتد. وانگ برای رهایی از ترس ماموران چینی، برای رفتن به آمریکا برنامهریزی میکند. اما پرواز او از دبی عبور میکرد و در آنجا در پای پرواز به آمریکا، دو افسر او را به کناری کشیده و او را بازداشت میکنند.[11]
پیوندهای مستحکم اقتصادی
موارد گوناگون دیگری در دست است که نشان میدهد چگونه مسلمانان اویغور در کشورهای عربی به تور مأموران امنیتی چینی افتاده و بازداشت میشوند. دست کم شش دولت عربی – مصر، مراکش، قطر، عربستان سعودی، سوریه و امارات متحده عربی – و سرویسهای امنیتی آنها در کمپین سرکوب فراملی چین با هدف قرار دادن جمعیت جهانی اویغور از طریق ارعاب، بازداشت و بازگرداندن به چین همکاری کردهاند. در این میان گزارشها نشان میدهد که امارات متحده عربی به عنوان یک مرکز اطلاعاتی منطقهای برای سرویسهای اطلاعاتی و امنیتی چین عمل میکند.
از این رو جای شگفتی ندارد که در سال 2019، کشورهای عربی از جمله امارات و عربستان از جمله 36 کشوری بودند که نامهای را در سازمان ملل امضا کردند که در آن از سیاستهای چین در منطقه اویغور حمایت کردند. در جولای ۲۰۱۹، رئیس جمهور شی جین پینگ در حالی که میزبان ولیعهد ابوظبی، محمد بن زاید بود، از امارات به دلیل «حمایت ارزشمند» از سین کیانگ تشکر کرد و از دو کشور خواست تا همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم را تقویت کنند. بن زاید نیز در مقابل گفت امارات متحده عربی مایل است با چین «به طور مشترک علیه نیروهای افراطی تروریست» مبارزه کند.[12]
چین بزرگترین شریک تجاری بسیاری از کشورهای عربی است. تجارت و سرمایهگذاری چین در این کشورها از دهه 1990 به طور پیوسته رشد کرده است. با این حال، با راهاندازی طرح کمربند و جاده (BRI) در سال 2013، این روند شتاب بیشتری گرفته است. به همین خاطر است که امارات به شدت خود را وامدار امنیت چین میداند، چنانکه النعیمی در بازدید خود از سینکیانگ تصریح کرد: «امنیت و ثبات چین تنها منفعت ملی چین نیست، بلکه منفعتی جهانی است.» هرچند صادقانهتر آن بود که میگفت «منافع استراتژیک امارات متحده عربی» به حذف و سرکوب مسلمانان اویغور گره خورده است.
[1] https://www.globaltimes.cn/page/202301/1283507.shtml
[2] https://bitterwinter.org/the-world-muslim-communities-council-hails-xinjiang-as-a-religious-liberty-paradise
[3] https://www.middleeasteye.net/news/china-uyghurs-condemn-islamic-scholar-propaganda-trip-xinjiang
[4] https://ir.voanews.com/a/uae-delegation-visits-israeli-knesset/6430861.html
[5] https://www.thenationalnews.com/uae/courts/uighur-terrorists-jailed-for-dragonmart-bomb-plot-1.583748
[6] https://www.aljazeera.com/features/2017/7/27/uighurs-arrested-in-egypt-face-unknown-fate
[7]https://uhrp.org/report/beyond-silence-collaboration-between-arab-states-and-china-in-the-transnational-repression-of-uyghurs
[8] https://www.aljazeera.com/news/2018/9/26/family-fears-uae-will-deport-uighur-to-china
[9] https://apnews.com/article/china-dubai-uyghurs-60d049c387b99b1238ebd5f1d3bb3330
[10]https://news.sky.com/story/how-china-is-using-black-sites-in-the-uae-as-they-target-uyghurs-abroad-12536140
[11]https://news.sky.com/story/how-china-is-using-black-sites-in-the-uae-as-they-target-uyghurs-abroad-12536140
[12]https://eurasiantimes.com/china-thanks-uae-for-supporting-crackdown-on-uyghur-muslims-in-xinjiang-province