پروندۀ تحلیل شبکۀ معارضۀ سعودی از اوایل سال 1400 و پس یک دورۀ طولانی مطالعات کتابخانهای و میدانی بر روی جریانهای معارض و اسلامگرای سعودی آغاز گردید. بر اساس مطالعات قبلی اندیشکده، و خصوصا گزارش «عبور از سازمان»، روشن گردیده بود اولا کنشگری معارضه دیگر از الگوهای کلاسیک سازمانی و نهادی پیروی نمیکند و به فاز شبکهای خود گذار کرده است و درثانی خصوص جامعۀ خلیجی به سبب حضور پررنگ و متمرکز خود در فضای توییتر امکان بهره بردن از ابزارهای فناورانه جهت مطالعۀ این شبکهها را فراهم آورده است. با این بینش پروژۀ بررسی شبکههای معارضه در پلتفرم توییتر به پشتوانه دادههای جمع آوری شده در مطالعات سابق و استفاده از داده کاوی و الگوهای تحلیل گراف در دستور کار قرار گرفت.
در الگوی تحلیل شبکه در حقیقت این امکان فراهم میشد تا ما بدون کاهش دقت، صرف نظر از اجزا، و کلیگویی بتوانیم از لایۀ اشخاص و سازمانها (موجودیتهای حقیقی و حقوقی) فراتر رفته و «جریان»ها را با روشی بهروز و با لحاظ کمیتها و جزئیتها مورد بررسی قرار دهیم. با توجه به گرفتار شدن بسیاری از مطالعات متعارف، به روش مبهمی که «جریانشناسی» عنوان گرفته است، رویکرد «تحلیل شبکه» میتواند الگو و ادبیات جامعی فراهم آورد که هر سه سطح شخص – سازمان – جریان را پوشش داده و با حفظ مزایای هریک، از محدودیتها و ابهامات روشی موجود در این سطوح برهد.
سه مفهوم اساسی در ادبیات تحلیل شبکه محمل بازتاب موجودیتهای شخصی، سازمانی و جریانی است: نخست گرهها که هر یک نمایندۀ یک شخصیت حقیقی یا حقوقی خواهند بود؛ دوم یالها که اتصال میان گرهها را ایجاد میکنند و با تنوع کمیتها و صفات خود میتوانند پیچیدگیهای روابط نهادی میان افراد را نمایندگی کنند؛ در نهایت خوشهها مجموعۀ پیوستهای از گرهها و یالها هستند که از حیثهای مختلف نسبت به جامعۀ پیرامونی خود تمایز به نمایش میگذارند و بدین وسیله جریانهای اجتماعی را نمایش میدهند.
مطالعۀ پیش رو تلاشی برای به نمایش گذاردن ترکیب موزونی از الگوهای کتابخانهای و میدانی با الگوهای کمی و فناورانه است که میتواند در گذار جامعۀ تحلیلی ما به این الگوهای بهروز مساهمت داشته باشد. این اثر البته تنها بخشی از طول و عرض پروژۀ شبکه شناسی معارضه را منعکس کرده است. این بخش تنها محدود به تحلیل فاز اول دادههای کاوش شده و چهار خوشۀ اصلی قابل شناسایی در برونداد این فاز است. طبیعتا با پیشرفت پروژه و اجرای فازهای جدید کیفیت و کمیت دادهها افزوده شده، خوشههای جدیدی در دایرۀ بررسی قرار خواهد گرفت.