نویسنده: Giorgio Cafiero
ترجمه و تلخیص: سید هاشم رضوی
از هشت ماه پیش که روسیه به اوکراین حمله کرد، دولت های غربی حامی کیف تمایل دارند در مورد این جنگ با عبارات سیاه و سفید صحبت کنند و نسبت به کشورهایی که بین غرب و مسکو معلق هستند، توجهی نشان نمیدهند.
رهبران ایالات متحده نیز حمایت از اوکراین را به عنوان موضوع قابل دفاع در پروژه «نظم بینالمللی مبتنی بر قوانین» که از قضا مورد حمله اقتدارگرایان سرکش قرار گرفته، توصیف میکند.
اما از نظر کشورهای عربی، این روایت دوگانه تا حد زیادی مردود است. سعودی و سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس اساساً جنگ اوکراین را یک درگیری پیچیده اروپایی می دانند و نیازی به این نمیبینند که در حمایت از اوکراین خود را در برابر روسیه و پوتین قرار دهند.
اگرچه هیچ دولت عربی – به جز سوریه – صریحاً از حمله روسیه و الحاق بخشهایی از اوکراین به روسیه حمایت نکرده، اما دولتمردان عرب نیز معتقد نیستند که دولتهای آنها باید پلهای خود را با مسکو به دلیل این درگیری تخریب کنند.
بنابراین، در حالی که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تا حد زیادی از قطعنامههای مجمع عمومی سازمان ملل در محکومیت حمله روسیه به اوکراین حمایت کردهاند، اما هیچیک در اجرای تحریمها علیه مسکو یا سایر سیاستهای غربی با هدف فشار بر روسیه به قدرتهای غربی نپیوستند.
حسین ایبیش، پژوهشگر ارشد حوزه خلیج فارس در انستیتو واشتنگن، معتقد است “بیشتر کشورهای در حال توسعه در آسیا و آفریقا، از جمله خاورمیانه، جنگ اوکراین را آنگونه که غربی ها به آن می نگرند؛ به عنوان اتفاقی دگرگون کننده در روابط بین الملل تلقی نمی کنند.
در حالی که جنگ اوکراین وارد نهمین ماه خود می شود، برخی تحلیلگران بر این باورند که سعودی ها احتمالاً از فشار غرب برای همسو شدن این کشور علیه مسکو سرپیچی خواهند کرد. آنها معتقدند رهبران ریاض، حفظ بی طرفی نسبی را در خدمت منافع سعودی می دانند و از این جنگ برای ارسال این پیام به ایالات متحده استفاده می کند که سعودی دیگر پیرو واشنگتن نیست!
واشنگتن دیگر تنها شریک ریاض نیست!
جرالد فایرشتاین، سفیر سابق آمریکا در یمن و معاون ارشد انستیتو خاورمیانه، در این رابطه به الجزیره گفت: «سعودیها در سالهای اخیر تأکید کردهاند که به دنبال اجتناب از درگیری در آنچه در آمریکا از آن به عنوان «رقابت قدرتهای بزرگ» یاد میشود، هستند. سعودی ها به صراحت اعلام کرده اند که منافع آنها بر حفظ روابط قوی با شریک امنیتی اصلی خود یعنی ایالات و شریک شماره یک اقتصادی یعنی چین و شریک اصلی در اوپک پلاس یعنی روسیه متمرکز شده است.
ریاض از زمانی که پوتین در اواخر فوریه نیروهای خود را به اوکراین همسایه فرستاد، همکاری خود را با روسیه حفظ کرده است. در واقع، در آغاز جنگ، شرکت هولدینگ پادشاهی سعودی حداقل 500 میلیون دلار در گازپروم، روس نفت و لوک اویل سرمایه گذاری کرد، درست زمانی که غرب این غول های انرژی روسیه را با تحریم مجازات می کرد.
اخیراً در 5 اکتبر، کارتل اوپک پلاس به رهبری سعودی و روسیه برنامه های خود را برای کاهش تولید نفت اعلام کرد. سعودی، بزرگترین تولیدکننده نفت جهان، معتقد است که این تصمیم صرفاً در راستای منافع مالی و تجاری این کشور و همچنین ثبات بازار بوده است.
با این حال، این تصمیم اوپک پلاس خشم مقامات واشنگتن را برانگیخت، زیرا معتقدند تصمیم اوپک پلاس به روسیه کمک میکند تا در برابر تحریمهای آمریکا و اروپا مقاومت کند و تلاشهای غرب برای منزوی کردن دولت پوتین را تضعیف میکند.
جوزف کچیچیان، کارشناس ارشد مرکز ملک فیصل در سال 2018 با اشاره به روابط مسکو با ایران، رقیب منطقه ای سعودی به الجزیره گفت: «شکی وجود ندارد که ریاض نیاز به حفظ روابط صمیمانه با مسکو، از یک سو برای هماهنگی تولید نفت و از سوی دیگر تنظیم روابط خود با ایران به دلیل روابط مستحکم روسیه با ایران دارد».
در سال 2022، مقامات سعودی مشتاق بودند با هدف تامین مالی سرمایه گذاری های داخلی، قیمت نفت را در حدود 100 دلار در هر بشکه ثابت نگه دارند که این موضوع تنها از طریق توافقهای یکپارچه اوپک پلاس امکانپذیر بود.
تحليلگران مي گويند ادامه روابط مستحکم سعودي با روسيه – حتي اگر بر اساس منفعت طلبی و سودجویی باشد – تنش میان رياض و واشنگتن را تشديد خواهد كرد. از سوی دیگر لفاظی های تند قانونگذاران آمریکایی در مورد کاهش روابط امنیتی واشنگتن با ریاض و حمایت از قانون موسوم به “NOPEC” نشان می دهد که چگونه وجهه و شهرت سعودی در واشنگتن در سال جاری به ویژه پس از آخرین تحولات اوپک پلاس آسیب دیده است.
فایرشتاین می گوید، «حمله روسیه به اوکراین سیاست ریاض را در کانون توجه قرار داده و آنها را تحت فشار قرار داده تا یکی از طرفهای درگیری را انتخاب کنند و این کاریست که سعودی ها نمیخواهند انجام دهند. اما موضعگیری ها در ایالات متحده از این منظر درک می شود که: “آیا شما با ما هستید یا علیه ما؟”
دیوید رابرتز، دانشیار کینگز کالج لندن، نیز معتقد است که تصمیم اوپک پلاس بازتاب بسیار بدی در ایالات متحده داشت. وی با اشاره به حملات سال 2019 به تاسیسات آرامکوی سعودی که حوثی های یمن مسولیت آن را به عهده گرفتند، به الجزیره گفت، موضوعی که اساساً شکاف در حال گسترش در روابط سعودی و آمریکا را تشدید کرد حمله به ابقیق در سال 2019 است. رابرتز افزود: «بنابراین، بهانهای که سعودی و آمریکا را در کنار هم نگه میداشت، مدتهاست که به نقطه شکست نزدیک شده است.
کمک به اوکراین
از آنجایی که دوشاخه شرق و غرب با افزایش رقابت قدرت های بزرگ شتاب می گیرد، حفظ روابط نزدیک همزمان با ایالات متحده و روسیه برای سعودی چالش برانگیز خواهد بود. با این حال، ریاض به وضوح نشان داده است که به دنبال این هدف دشوار که مستلزم هدایت دقیق چشمانداز ژئوپلیتیکی در حال تغییر جهان است، ادامه خواهد داد. اگرچه همکاری پادشاهی با روس ها در انرژی، سرمایه گذاری و سایر حوزه ها از 24 فوریه ادامه داشته، اما سعودی از اوکراین حمایتهایی نیز کرده است، زیرا این پادشاهی تلاش می کند خود را به عنوان یک میانجی معتبر معرفی کند.
در ماه سپتامبر، سعودی و ترکیه نقش مهمی در تسهیل مبادله زندانیان بین کیف و مسکو ایفا کردند که منجر به آزادی برخی از اتباع غربی (از جمله دو شهروند آمریکایی) پس از دستگیری آنها در میدان جنگ در حین مبارزه برای اوکراین شد. این اقدام به سعودی کمک کرد که موضع خود را در درگیری با آمریکا و اروپا بهعنوان سودمند و نه مضر برای منافع غرب نشان دهد.
محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در اوایل ماه جاری با ولادیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین گفتوگوی تلفنی داشت. بن سلمان متعهد شد 400 میلیون دلار کمک غیرنظامی به کشور جنگ زده اوکراین ارائه کند، اقدامی که بسیاری از تحلیلگران آن را تلاش سعودی برای ایجاد تصور قوی تر در نزد غرب از ریاض در مورد بی طرفی سعودی در مناقشه ارزیابی کردند.
سخت است که کمکهای بشردوستانه سعودی را چیزی بیش از ژستی دانست که پس از احساس خشم ایالات متحده از تصمیم اوپک پلاس انجام شد. در این راستا عماد حرب، مدیر تحقیقات و تحلیل مرکز عرب در واشنگتن دی سی، به الجزیره گفت، ریاض مدعی است که همیشه از راه حل های مسالمت آمیز برای کاهش درگیری ها حمایت می کند، اما از محکومیت کامل تهاجم به اوکراین خودداری کرد. اکنون، این اعلام کمک، قطعاً از سوی اوکراین با قدردانی روبرو میشود، اما جدا کردن حساب این کمک از زشتی تصمیم کاهش نفت دشوار است.
تسلیحات هسته ای به شدت خطرات را افزایش می دهد
با نگاه به آینده، هیچ نشانه ای از حل فوری جنگ در اوکراین نخواهیم دید. پیامدهای جهانی این جنگ وحشتناک است و می تواند به بحران امنیت غذایی دامن بزند و احتمال استفاده از سلاح های هسته ای نیز بالا رفته است.
کچیچیان می گوید که بررسی این موضوع مهم است که آیا طولانی شدن جنگ می تواند منجر به تغییر سیاست خارجی برای ریاض شود یا خیر.
با این حال، آنچه رخ نخواهد داد، دخالت مستقیم سعودی در درگیری است، زیرا پادشاهی خواستار پایان آن شده، به مردم جنگ زده اوکراین کمک های بشردوستانه ارائه کرده، به حفظ تمامیت ارضی اوکراین در قطعنامه های مختلف سازمان ملل رای داده و برای متقاعد کردن رئیس جمهور روسیه تلاش کرده و از ولادیمیر پوتین خواسته به حملات روسیه به اوکراینی ها پایان دهد.
اما در ادامه و به احتمال زیاد پس از ادامه نبرد و تشدید رویاروییها، از جمله استفاده از سلاحهای هستهای تاکتیکی، ریاض مجبور خواهد شد از مسکو فاصله بگیرد. همچنانکه این تشدید درگیری به احتمال زیاد پیامدهای مختلفی را در پی خواهد داشت.
کچیچیان استدلال می کند که در منطقه خلیج فارس، منطق پشت چنین چشماندازی مبتنی بر دستیابی و استفاده بالقوه از سلاحهای هستهای توسط ایران است، حتی با وجود اینکه تهران برنامه هستهای خود را کاملاً صلحآمیز به کار میگیرد.
کچیچیان می گوید، در این شرایط، ریاض به ناچار هدف مشابهی را دنبال میکند و آن شروع یک برنامه هستهای با هدف خاص دستیابی به چنین سلاحهایی برای دفاع از خود و متحدان منطقه خود در منطقه است. به همین دلیل است که مقامات سعودی در مورد جنگ با اوکراین و رویاروییهای طولانیای که هر دو جنگجو را از بین میبرد محتاط رفتار کرده اند، زیرا یکی از آنها میتواند در لحظه ناامیدی کامل دست به حماقت زده و به استفاده از سلاحهای کشتار جمعی متوسل شود.
https://www.aljazeera.com/news/2022/10/24/analysis-russia-ukraine-war-view-from-saudi-arabia