شرکتهای هواپیمایی اماراتی از تاریخ 23 مارس یا 4 فروردین پروازهای خود را به حالت تعلیق در آوردند و ناوگان عظیم پهنپیکر این کشور کوچک زمینگیر شد. خبر[i] رسیده است که هواپیمایی امارات دوباره پروازهایش را به 9 مقصد (شیکاگو، فرانکفورت، لندن، مادرید، ملبورن، میلان، پاریس، سیدنی و تورنتو) از تاریخ 1 خرداد یا 21 می دوباره سر گرفته است
به بهانه این خبر و انتشار گزارش عملکرد مالی گروه شرکتهای هواپیمایی امارات (Emirates Group) در سال مالی 2019 -2020، به وضعیت صنعت هوایی امارات و تاثیرات کرونا بر این صنعت در امارات میپردازیم.
گزارش مالی
بیایید این گزارش را خیلی مختصر بررسی کنیم. دهم ماه می، گروه شرکتهای هواپیمایی امارات (Emirates Group) گزارش سالانهی مالی خود را در سال منتهی به 31 مارس 2020 منتشر کرد. این گروه متشکل از هواپیمایی امارات (Emirats) و شرکت خدمات هوایی دناتا (dnata) است. برای آشنایی با این دو شرکت، شاید بد نباشد بدانید که هواپیمایی امارات 250 هواپیمای پهن پیکر دارد و 170تایی هم سفارش داده است (که برای آنها باید بیش از 58 ملیارد دلار بپردازد) و پیش از کرونا در 150 مسیر پروازی به شش قاره خدمات ارائه میداده است. دناتا هم حدود 78 فرودگاه بین المللی را در سطح جهان اداره میکند. این گروه شرکتها بیش از 103000کارمند دارد و یکی از بزرگترین کارفرمایان غرب آسیاست.
مهمترین نکات این گزارش مالی به شرح زیر است:
این گروه 32امین سال متوالی سوددهی خود را پشت سر میگذارد. (این گروه در سی و دو سال گذشته حتی، در بحران اقتصاد جهانی در سال 2008 دچار ضرردهی نشده است.)
سود خالص این گروه 456 ملیون دلار گزارش شده است که نسبت به سال گذشته حدود 27.7 درصد کاهش یافته است. از این مقدار 288 ملیونش مربوط به هواپیمایی امارات است و 168 ملیون دلار باقیمانده نیز مربوط به شرکت دناتا است. (سود هواپیمایی امارات 21 درصد افزایش و سود دناتا 48 درصد کاهش داشته است.)
درآمد سالانه این گروه نیز با کاهشی 4.8 درصدی به 28.3 ملیارد دلار رسیده است .
شرکت دلیل عملکرد ضعیفتر این گروه نسبت به سال گذشته را به این دو عامل نسبت داده است:
تعطیلی برنامهریزی شده 45 روزه فرودگاه بین المللی دبی در چارک اول سال مالی گذشته.
بحران ویروس کرونا و تعلیق پروازهای این شرکت از 23 مارس یا چهار فروردین در چارک چهارم سال مالی گذشته.
بازتابها
اما این گزارش در رسانههای خبری منطقه به اشکال مختلفی بازتاب پیدا کرد. خبرگزاری عربین بیزینس[ii] با اشاره به درآمد 288 میلیون دلار شرکت هواپیمایی امارات سعی کرد به جهات مثبت این گزارش بپردازد. این خبرگزاری دو عامل اصلی را سبب افزایش سود خالص این شرکت دانست:
افزایش تقاضای سفر در سه ماهه دوم و سوم سال گذشته
کاهش 15 درصدی قیمت سوخت
اما در طرف دیگر ماجرا خبرگزاری خلیج آنلاین[iii] با استناد به همین گزارش ماجرا را با رویکرد دیگری گزارش کرد. این پایگاه خبری نوشت: در چهار ماه منتهی به مارس 2020 این شرکت تنها 28 میلیون دلار درآمد داشته است که حاکی از کاهش 5 درصدی درآمد دارد. البته در اعلامیه این شرکت یکی از عوامل کاهش سود آوری شرکت، کاهش ارزش درهم امارات در قبال دلار آمریکا عنوان شده است.
ورود به وضع بحرانی
اما در کنار این گزارش و ارقامی که در آن از گروه شرکتهای هواپیمایی امارات منتشر شد، باید دانست که اوضاع شرکتهای هوایی اماراتی، چندان رو به راه نیست. الخلیج الجدید در این هفته در گزارشی به تبعات اقتصادی ویروس کرونا در صنعت هوایی امارات پرداخت و نوشت: شرکت هواپیمایی امارات که یکی از بزرگترین شرکتهای هواپیمایی در دنیاست اعلام کرده است در اثر مواجهه با ویروس کرونا مجبور به اخذ وام از بانکها و موسسات مالی و اعتباری خواهد بود و شاید هم مجبور به اتخاذ اقدامات احتیاطی بیشتری شود.
[iv]همچنین به نقل از رئیس گروه هوایی امارات نوشت: ماههای آینده سختترین ماههای 35 سال اخیر این گروه خواهد بود و اگر وضعیت بهبود پیدا نکند، مجبور به اتخاذ تدابیر بیشتر خواهیم شد. نکته مهم دیگر آن است که این گروه اعلام کرده است که امسال سود سهام سالانه خود را به صندوق دولت دبی (شرکت مادر خود) پرداخت نخواهد کرد که این به معنای نامناسب بودن شرایط مالی در این صنعت بزرگ اماراتی است.
البته دبی در اقدامی حمایتگرانه اعلام کرده است از این گروه هوایی در صورت لزوم، حمایت مالی خواهد کرد. هواپیمایی امارات در ماه مارس گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا، موقتا دستمزدها را کاهش داد.
پیش از این میدل ایست آی[v] با استناد به خبرگزری فرانسه نوشته بود: شرکتهای هواپیمایی امارات حتی قبل از شیوع ویروس کرونا دچار مشکلات مالی شده بودند و بسیاری از سفارشات خود به شرکتهای ساخت هواپیما از جمله بوئینگ و ایرباس را لغو کرده بودند.
اما باید دانست که گروه امارات بهترین اوضاع را نسبت به دیگر شرکتهای هوایی اماراتی دارد. الخلیج الجدید[vi] به نقل از رویترز گزارش کرد: سه منبع آگاه اعلام کردهاند: شرکت هواپیمایی الاتحاد امارات تعداد زیادی از کارمندان خود را اخراج کرده است و به سایر کارمندان خود نیز هشداری مبنی بر موج بعدی کاهش کارمندان داده است. همچنین این شرکت قبلا نیز دستمزدها را تا 50 درصد کاهش داده بود.
پیشتر از این نیز همین پایگاه خبری گزارش[vii] داده بود شرکت هواپیمایی اتحاد قصد فروش 38 هواپیمای خود را داد. شرکت هواپیمایی اتحاد در چهار سال اخیر ضررده بوده است و هر سال بالغ بر یک ملیارد دلار ضرر عملیاتی داده است.
تحلیل
شاید صنعت حمل و نقل هوایی اولین بخشی از اقتصاد امارات باشد که بتوانیم اثرات جدی و دردناک بحران کرونا را در آن ببینیم. با اینکه این صنعت نسبت به قیمت نفت حساسیت معکوس دارد و کم شدن قیمت نفت، شرایط اقتصادیاش را مساعدتر میکند، ولی پاندمی کرونا، چنان ضربهای به این صنعت عظیم وارد کرده است که شاید حتی سبب ادغام یا بدتر از آن ورشکستگی شرکتهای هوایی اماراتی شود.
پنج شرکت عمده هواپیمایی امارات، یعنی هواپیمایی امارات، هواپیمایی اتحاد، هواپیمایی فلای دبی، هواپیمایی ایر عربیا و هواپیمایی روتانا جت به همراه شرکتهای فعال در زمینه باربری هوایی و فرودگاههای عظیم ساخته شده یا در حال ساخت این کشور حاشیه خلیج فارس، بخش قابل توجهی از سرمایهگذاریهای این کشور عربی را در نیم قرن اخیر به خود اختصاص دادهاند و توانسته بودند که در سالهای متمادی کارنامه مثبتی از خود به جا بگذارند و در میان غولهای اروپایی و آمریکایی این صنعت، سر بلند کنند و چه بسا در مواردی آنها را پشت سر بگذارند. سرمایهگذاریهای امارات، البته به خاک این کشور محدود نمیشود و کشور امارات متحده عربی، و امارت دبی به طور خاص، در سطح جهان نیز سرمایهگذاریهای کلانی در این صنعت و شاخههای پایین دستی آن کردهاند.
این گزارش مالی شاید آخرین گزارش مالی شرکتهای هوایی اماراتی باشد که بتوان در آنها خبرهای خوب هم شنید. پاندمی کرونا از چند جهت این صنعت را تحت ضربه گرفته است:
اول آنکه کرونا ناگهانی آمد و خیلی سریع رشد کرد و خیلی زود امارات را تحت تاثیر قرار داد. امارات اولین کشوری بود که در غرب آسیا، موارد ابتلا به کرونا در آن مشاهده شد.
دوم آنکه کرونا سبب کم رونقی این صنعت نشد، بلکه این صنعت را به شکل اساسی زمینگیر کرد. نزدیک به شصت روز، ناوگان عظیم هواپیماهای پهن پیکر اماراتی کاملا زمینگیر بودند و صحنههای ناگواری را پیش چشم اماراتیها قرار داد. عبدالخالق عبدالله[viii] فعال سیاسی اماراتی، ششم فرودین در توییتر خود عکسهایی از زمینگیر شدن ناوگان هواپیمایی امارات منتشر کرده بود و این صحنهها را «غمگین و تاثیرگذار» خوانده بود.
سوم آنکه شرایط این صنعت به خاطر رقابت شدید پیش از کرونا هم سخت بود (نشانه آن هم حاشیه سود نسبتا کم این صنعت است که در گزارشهای مالی شرکت هواپیمایی امارات میتوان دید. کافیست میزان درآمد را با میزان سود خالص مقایسه کنید!). هر چند وقت خبر ادغام یا ورشکستگی شرکتها در دنیا به گوش میرسید که البته شرکتهای اماراتی توانسته بودند خود را مصون نگه دارند و شاید خود آنها یکی از دلایل اصلی تنگ شدن عرصه برای فعالیت اقتصادی شرکتهای قدیمیتر بودند.
چهارم آنکه ماهیت این صنعت عادت به این ضربهها ندارد. صنعت توریسم، به طور طبیعی در همه قسمتها با تعطیلیهای بخشی سازگاری دارد و اساسا صنعت توریسم سود خود را از «فصل گردشگری» در میآورد و پذیرفته است که باقی سال را باید با انتظار فصل گردشگری بعدی سر کند، کما اینکه قیمت یک اتاق در فصل گردشگری تا دهها برابر زمان غیر فصل افزایش مییابد. امری که در صنعت هوایی قابل درک نیست.
پنجم آنکه این صنعت در امارات متحده عربی کاملا بر اساس حمل و نقل بین المللی و ایفا کردن نقش قطب مواصلاتی طراحی شده است و این خیلی فرق میکند با کشورهای پهناوری که بخشی از صنعت هواییشان معطوف به پروازهای داخلی است و میتوانند صنعت هواییشان را حتی در فرض متوقف شدن پروازهای بین المللی، زنده نگه دارند. (مانند صنعت هوایی آمریکا).
ششم آنکه بر خلاف بخشهایی مانند صنعت ساختمان و صنعت توریسم، بدنه شاغلین در این صنعت، غالبا متخصصین ورزیده هستند که تعامل با آنها نسبت به تعامل با کارگر مهاجر غیر قانونی بیدفاع که با اولین بحران میتوان عذر او را خواست و او را راهی کشور مبدأش کرد، فرق میکند. هزینههای سربار این صنعت در زمان تعطیلی به راحتی قابل کاهش نیست و اگر هم بتوان با اقداماتی انتحاری (مانند اخراج متخصصین) آن را کاهش داد، راه برای برگشت به شرایط عادی پس از بحران، دشوارتر خواهد شد.
هفتم آنکه کرونا، تنها وضعیت فعلی شرکتهای هوایی را از قفل نکرده است، بلکه چشماندازهای این شرکتها را نیز به شدت زیر سوال برده است. چندی پیش مدیران ارشد دو شرکت بزرگ هواپیمایی امارات اعلام[ix] کرده بودند ممکن است تقاضای مسافر تا سال 2023 به میزان تقاضای مسافر قبل از شیوع ویروس کرونا برنگردد! ماجرا آنجا دردناکتر میشود که یادآوری کنیم فقط هواپیمایی امارات برای سالهای آینده 170 هواپیمای پهن پیکر دیگر سفارش داده است که برای آنها حدود 58 ملیارد دلار تعهد ایجاد کرده است. دو راهی فعال نگهداشتن سفارشها یا متحمل شدن خسارت لغو کردن سفارش، یکی از انتخابهای سخت مدیران این صنعت در امارات خواهد بود.
لذا شاید دور نباشد که خبرهای ناگوارتری از شرکتهای هوایی اماراتی بشنویم. امری که بیش از همه، در مورد هواپیمایی اتحاد مورد انتظار است. زیرا که خبر[x] رسیدهاست که دارندگان اوراق قرضه 1.2 میلیارد دلاری شرکت هواپیمایی اتحاد و سایر شرکتهایی که سهامدار این شرکت هستند، به این شرکت هواپیمایی در مورد موعد پرداخت این اوراق هشدار صادر کردهاند. کار آنقدر بالا گرفته است که صاحبان این اوراق تهدید کردهاند در صورتی که این شرکت هواپیمایی با این پیشنهادات موافقت نکند، از طریق دادگاههای بین المللی به دنبال احقاق حق خود خواهند بود.
البته اوضاع هواپیمایی امارات هم آنچنان رو به راه نیست. گروه هواپیمایی امارات در حال مذاکره با شرکت هواپیمایی ایرباس برای کاهش یا لغو درخواست خود برای خرید هواپیماهای غول پیکر A380 است. این گروه هفته پیش هم اعلام کرد که در پی حذف سی هزار فرصت شغلی در هواپیمایی امارات و هزاران فرصت شغلی در شرکت دناتا است. تازه این غیر از مرخصیهای اجباری بدون حقوق و کاهش میزان دستمزد برای سایر کارمندان است.
به خبری که اول این یادداشت اشاره کردیم برمیگردیم: “هواپیمایی امارات قصد دارد دوباره پروازهایش را به 9 مقصد (شیکاگو، فرانکفورت، لندن، مادرید، ملبورن، میلان، پاریس، سیدنی و تورنتو) از تاریخ 1 خرداد یا 21 می دوباره از سر گیرد.” باید دید این پروازها به قدری که تکافوی هزینههای خود پرواز را بکند مسافر خواهند داشت، یا اینکه شروع پروازها در تاریخی که شیب شیوع ویروس کرونا تقریبا در همه جهان هنوز صعودی است، عامل جدیدی برای ضرر و زیان این شرکتها میشود. باید منتظر ماند و مشاهده کرد.
_______________________________________________
[i] https://twitter.com/emirates/status/12605856462105…
[ii] https://www.arabianbusiness.com/transport/446404-e…
[iii]https://alkhaleejonline.net/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%…
[iv]https://thenewkhalij.news/article/190874/%D9%83%D9…
[v] https://www.middleeasteye.net/news/coronavirus-emi…
[vi] https://thenewkhalij.news/article/190973/%D8%B1%D9…
[vii] https://thenewkhalij.news/article/180541
[viii] https://twitter.com/Abdulkhaleq_UAE/status/1242880…