نویسندگان: وحید اخوت و امیر حسین صالحی
وقتی که انگلیس و ایتالیا در دیدار نهایی رقابتهای یورو 2020 به هم رسیدند، انگلیسیها تبلیغات دیوانه کنندهای برای حمایت از تیمشان ترتیب دادند و سودای آن را داشتند که پس از 50، 60 سال دوباره صاحب جام شوند. انگلیسی ها با شعار «It’s coming home» بازار گرمی میکردند که ایتالیاییها با «It’s coming home to Rome» به آنها پاتک زدند. اما معلوم بود که جنگ روانی انگلیسیها، ایتالیاییها را خیلی آزار داده است، چون پس از قهرمانی، لئوناردو بونوچی، مدافع با تعصب تیم ملی ایتالیا، دوربین پخش تلویزیونی را بغل کرد و فریاد زد: «مقداری پاستا برای خوردن دارید؟ بیشتر پاستا بخورید!». او انگلیسیها را رها نکرد و چند روز بعد در توییتر خودش نوشت: «ما به خوردن پاستا ادامه میدهیم… و شما؟»[1].
«بیشتر پاستا بخور» عبارتی است که در ایتالیایی معنای «کسب تجربه بیشتر» را می دهد و اغلب در ورزش به کار می رود. طعنه به انگلیسیهای جام ندیده، آن بود که باید در مقابل ایتالیای پرافتخار تجربهی بیشتری کسب کنند؛ تجربهای که شاید اگر در انگلیس و سرمربی آن، گری ساوتگیت، وجود میداشت آن تعویضهای دقایق آخر را نمیکرد و در پنالتیها نمیباختند.
اینکه اینها چه ربطی به ماجرای ایتالیا و امارات دارد را بعدا میگوییم، اما رابطهی ایتالیا و امارات بر خلاف رابطهی فوتبالی ایتالیا و انگلیس رابطهی خوب و سازندهای بود. ابوظبی و رم سرمایهگذاریهای متقابل زیادی در دستور کار داشتند و شرکای تجاری و سیاسی خوبی برای هم بودند. تا جایی که ایتالیا به امارات اجازه داد تا در زیرساختهای حیاتی این کشور و از جمله شبکهی مخابراتی آن، که از زیرساختهای حساس و امنیتی در هر کشوری محسوب میشود، سرمایهگذاری کند[2] و متقابلا ENI ایتالیا نیز در پروژههای معظم نفت و گاز ابوظبی نقشی کلیدی و مهم داشت.[3] امارات نیز این اواخر به انجمن گاز مدیترانهی شرقی که ایتالیا هم از اعضای آن است به عنوان عضو ناظر پیوست.[4]
اما اختلاف از آنجایی شروع شد که ایتالیا در ژانویه 2021 از توقف صادرات سلاح به امارات و یمن خبر داد. این توقف در پی هشدار گروههای حقوق بشری در مورد استفاده از تسلیحات نظامی صادراتی ایتالیا به عربستان و امارات در جنگ یمن صورت گرفت. سازمان صلح و خلع سلاح ایتالیا ضمن تقدیر از این حرکت دولت ایتالیا، اعلام کرد با این اقدام حداقل 12700 بمب کمتر در جنگ یمن استفاده خواهد شد.[5]
از لحن اخباری که حول و حوش موضوع منتشر میشد به نظر میرسید که این ممنوعیت صادرات تا حدی تحت تأثیر فشار افکار عمومی و اتحادیه اروپا روی ایتالیا بوده است و شاید اگر فشار اروپا نمیبود، ایتالیا به خودی خود این اراده را نداشت که از سود فروش سلاح خود را محروم کند و روابط حسنهی خود با امارات را به خطر بیاندازد.
کما اینکه فشار افکار عمومی روی استرالیا، دیگر کشور ارسال کنندهی سلاح به نیروهای متجاوز به یمن، هم کم نبود اما استرالیای خارج از قید و بند اتحادیهی اروپا زیر بار نرفت و رسما اعلام کرد: «استرالیا فروش اسلحه به عربستان و امارات را ممنوع نخواهد کرد.» گاردین به نقل از سخنگوی وزارت دفاع استرالیا در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد: «کانبرا خطرات ناشی از صادرات اسلحه به دو کشور ذکر شده را بررسی خواهد کرد.» و همه میدانند که این لحن برای مواقعی استفاده میشود که کشوری میخواهد از مسئولیت انسانی کارهایش آبرومندانه شانه خالی کند.[6]
البته اختلافات میان امارات و ایتالیا در مسائل نظامی، بی سابقه هم نبود. اولین اختلاف در سال 2006 آغاز شد. زمانی که امارات مجوز خرید سهام شرکت هواپیماسازی Piaggio ایتالیا را اخذ کرده بود. هدف امارات از خرید این سهام به این واقعیت بازگشت داشت که امارات به دنبال خرید هواپیماهای بدون سرنشین از آمریکا بود اما واشنگتن تمایلی به فروش این هواپیماها به امارات نداشت. بر همين اساس امارات با اين شركت قرار داد بست تا در سال 2016 هشت هواپیمای بدون سرنشین مجهز تحویل بگیرد. اما امارات هرگز به این هواپیماها دسترسی پیدا نکرد و دلخوریهای بین امارات و ایتالیا آغاز شد.
الجزیره دلیل دیگری نیز برای این اختلاف ذکر میکند. گرایش ایتالیا برای تقویت مشارکت نظامی خود با قطر به ویژه در زمینه دریایی که از سال 2017 آغاز شده است، محرک دیگری در این پرونده است. در این سال ایتالیا و قطر قرارداد 5 میلیارد یورویی برای خرید هفت شناور نیروی دریایی امضا کردند. بر اساس این قرارداد دوحه 4 کشتی نظامی کوچک، دو کشتی پشتیبانی، یک ناو حامل هلی کوپتر و اخذ خدمات پشتیبانی و نگهداری از ایتالیا دریافت کرد. در این دوران دوحه و رم قراردادهای مختلف نظامی با مشارکت شرکت های مهم ایتالیایی امضا کردند. نکته دیگر نیز تبدیل شدن دوحه به اولین کشور حاشیهی جنوبی خلیج فارس است که مجهز به زیردریایی میشود. هر چند که ایران فعلا تنها کشور در خلیج فارس است که از زیر دریاییها استفاده میکند.[7]
پروندهی دیگر نیز ورود امارات به درگیریهای لیبی بود. ورودی که در راستای سیاستهای فرانسه و بر خلاف منافع ایتالیا ارزیابی شد. عامل اصلی شکل دهنده سیاست ایتالیا در قبال لیبی، علاقه رم به ایجاد محدودیت برای ورود مهاجران و پناهندگان از آفریقا به این کشور است و به همین منظور ایتالیا تلاش میکند تا در لیبی آتش بس ایجاد کند. ایتالیایی ها معتقدند که فرانسه به کمک امارات در حال ایفای نقش بی ثبات کننده در لیبی است که باعث میشود هزینهها و فشارهای بین المللی آن متاثر از ورود پناهندگان به ایتالیا وارد شود.[8]
اما امارات، امارات سالهای قبل نبود و قصد نداشت عرصه را خالی کند. در گام اول در اقدامی از پیش اعلام نشده، غافلگیر کننده و شاید کمی هم خطرناک، امارات اجازهی عبور هواپیمای نظامی ایتالیایی را از فضای کشور خود نداد. هواپیمایی که حامل خبرنگاران و پرسنل نظامی ایتالیا بود و قصد سفر به هرات افغانستان را از طریق فضای هوایی امارات داشت. این اقدام خشم ایتالیاییها را به شدت برانگیخت و وزارت خارجه ایتالیا سفیر امارات در این کشور را احضار نمود. وزارت امور خارجه خطاب به سفیر امارات این اقدام را ناامیدی بزرگ برای ایتالیا و غیر منتظره و دشوار توصیف کرد.[9] برخی از رسانهها دلیل خشم شدید ایتالیا را حضور وزیر دفاع ایتالیا در این پرواز دانستند.
اقدام امارات در حالی صورت گرفت که دو کشور پیشتر توافقنامه قبلی استفاده از حریم هوایی یکدیگر را امضاء کرده بودند.[10] نهایتا این هواپیما مجبور به فرود در فرودگاه دمام عربستان سعودی شد و حادثهی غیر مترقبهای روی ندارد. جالب است که عربستان سعودی نیز مخاطب دیگر این تحریمهای تسلیحاتی بود، اما انگار ارادهای که در امارات برای هماوردی و زورآزمایی بود، در عربستان وجود نداشت.
ضربهی اول امارات به ایتالیا شاید به حد کافی دردناک بود، اما سبب تغییر رفتار ایتالیا نشد و این کشور همچنان از تحریم تسلیحاتی خود ضد امارات و عربستان عقبنشینی نکرد. اینجا بود که امارات ضربهی دوم و کاریتر را وارد کرد. امارات متحده در اقدامی تلافی جویانه و در واکنش به تحریم تسلیحاتی که ایتالیا در ماه ژانویه بر علیه این کشور وضع کرد، هواپیماهای نظامی ایتالیایی و پرسنل آن را از این کشور اخراج کرد. امارات تا 2 ژوئیه به ایتالیا فرصت داد تا از پایگاه نظامی «المنهاد» خارج شود. ایتالیا نیز در ابتدا کار خروج تجهیزات نظامی و پرسنل خود از این پایگاه را آغاز کرد. پایگاهی که به دلیل لغو مجوز استفاده از حریم هوایی امارات برای جنگندههای ایتالیایی تا حد زیادی از حیز انتفاع نیز خارج شده بود.
پایگاه نظامی المنهاد که در دبی واقع شده است از سال 2015 به عنوان توقفگاه جنگندههای ایتالیایی به این کشور واگذار شد. ایتالیا از این پایگاه نظامی برای پشتیبانی از نیروی هوایی خود در شاخ آفریقا، اقیانوس هند و افغانستان استفاده میکرد.[11]
نکتهی بسیار مهم آنجاست که ایتالیا روی این پایگاه و حریم هوایی امارات برای پروژهی خروج از افغانستان حساب ویژهای باز کرده بود و با در دسترس نبودن این دو گزینه، عقبنشینی از افغانستانِ رهاشده توسط ائتلاف، سختتر از گذشته و شاید حتی ناممکن میشد.
ناگفته نماند اندکی قبل از این ضربهی دوم و در ماه مارس امارات متحدهی عربی، آندرا کونستانتینو تاجر 49 ساله ایتالیایی را به همراه همسر و دختر سه ساله اش در خاک خود دستگیر کرد و به مدت 4 ماه در بازداشت قرار داد و علیرغم تلاشهای سفارت ایتالیا در ابوظبی، به صورت رسمی هیچ اطلاعی در این مورد به دولت ایتالیا نداد.[12]
شاید ایتالیا پس از ضربهی اول، انتظار دریافت ضربات بعدی را نداشت. برخی رسانه ها ایتالیایی بر این باور بودند که اقدام امارات در جلوگیری از پرواز هواپیماهای نظامی ایتالیایی در حریم هوایی امارات، آخرین اقدام این کشور در تلافیجویی خواهد بود. اما امارات از اینکه در جنگ یمن توسط ایتالیا «ناقض حقوق بشر» خوانده شود بسیار خشمگین بود. رسانههای ایتالیایی در این مورد نوشتند: این اقدام امارات تهدیدی بزرگ برای شرکتهای بزرگ صنعتی ایتالیا محسوب میگردد که با این کشور روابط تجاری دارند. زیرا ممکن است در صورت ادامه پیدا کردن تنش، نوبت به آنها نیز برسد. بنابر ادعای رسانههای ایتالیایی، ابوظبی از ایتالیا خواسته بود ضمن عذرخواهی رسمی، به معاملات تسلیحاتی با ابوظبی بازگردد و ضمنا در مورد سایر موارد اختلافی نیز تضمینهای قطعی نیز بدهد. [13]
اما تنشها ادامه نیافت و کار به مراحل بعدی نرسید، زیرا ایتالیا هفتم جولای اعلام کرد قصد دارد محدودیتهای ارسال سلاح به عربستان سعودی و امارات را کاهش دهد. به گفتهی منابع خبری، دولت ایتالیا با هدف کاهش تنشهای دیپلماتیک با دو کشور امارات و عربستان از تحریم تسلیحاتی عقبنشینی کرد.[14] اسپوتنیک به نقل از از وزیر دفاع ایتالیا نوشت: اقدامات دیپلماتیک برای حل اختلافات با امارات بر سر «پایگاه المنهاد» صورت گرفته است. وی در ادامه گفت: ما به دنبال بازسازی روابط با امارات متحده عربی هستیم. وزیر دفاع ایتالیا، امارات را یک شریک استراتژیک برای ایتالیا دانست.[15]
یکی از نکات جالب در این ماجراها آن بود که ابوظبی در کل این مدت از اظهار نظر رسمی در مورد این وقایع طفره میرفت.
حضور بیش از 600 شرکت ایتالیایی در امارات و روابط اقتصادی قابل توجه میان دو کشور و فعالیتهای نظامی این کشور در خاورمیانه و شرق آفریقا که همگی در گرو روابط حسنه با امارات است، سبب شد ایتالیا از راهی که شاید به اصرار گروههای حقوق بشری و اتحادیهی اروپا رفته بود، عقب بنشیند. چه اینکه اگر این تنشها ادامه پیدا میکرد، فرانسه به عنوان رقیب سنتی این کشور در اروپا، جای آنها را در امارات میگرفت و ضررهای سیاسی و اقتصادی قابل توجهی متوجه این کشور میشد. این عقب نشینی سریع ایتالیا حاکی از داشتن دست بالاتر امارات در روابط دو جانبه میان رم و ابوظبی است.[16]
ناگفته پیداست که کرنش این قدرت قدیمی اروپایی در مقابل این کشور نوپا و کوچک حاشیهی خلیج فارس، آنقدری تلخ هست که تا سالها از یاد ایتالیاییها نرود، اما جا دارد که اماراتیهای تازه کار، طعنهای که انگلیسیهای جام ندیده در فوتبال از ایتالیای کهنهکار دریافت کردند را به آنها برگردانند و بگویند در سیاست حتی اگر با تجربهتر و کهنهکارتر از رقیب باشید، باز هم گاهی لازم است «بیشتر پاستا بخوری» تا اقدامات نسنجیده انجام ندهی!
____________________________________
[1] https://twitter.com/bonucci_leo19/status/1416381332880609281?s=20
[2] https://b2n.ir/thenewkhalij1
[3] یکی از جدیدترین موارد این سرمایهگذاریها:
[4] https://www.al-monitor.com/pulse/originals/2020/12/egypt-uae-join-east-med-gas-forum-turkey-israel.html
[5] https://www.aa.com.tr/en/europe/italy-blocks-arms-sales-to-saudi-arabia-uae/2127675
[6] https://www.theguardian.com/australia-news/2021/feb/11/australia-will-not-ban-arms-sales-to-countries-involved-in-yemeni-civil-war
[7] https://b2n.ir/aljazeeraITUAE
[8] https://www.trtworld.com/opinion/the-uae-runs-france-s-libya-policy-38285
[9] https://b2n.ir/aljazeeraITUAE2
[10] https://www.middleeastmonitor.com/20210609-italy-summons-uae-ambassador-after-flight-re-routed/
[11] https://www.defensenews.com/global/europe/2021/06/25/italian-forces-kicked-out-of-middle-east-base-over-uae-arms-embargo-lawmaker-says/
[12] https://b2n.ir/aljazeeraITUAE
[13] https://b2n.ir/alkhaleejonline
[14] https://www.middleeastmonitor.com/20210707-italy-to-ease-restrictions-on-arms-sales-to-uae-saudi/