به گزارش خبرگزاری رسا، کتاب اطلس رهبران با حضور آیت الله ابوالقاسم علیدوست، حجت الاسلام سید ابوالحسن نواب و حجت الاسلام احمد رهدار و همچنین جمعی از فضلای حوزه در پژوهشکده مهدویت مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام موسوی از نویسندگان کتاب اطلس رهبران گفت: اندیشه ای که سبب شد این کتاب بر اساس آن به عنوان یک پروژه در مجموعه اندیشکده مرصاد و پژوهشکده تمدن توحیدی تعریف شود طبعا به درازای تاریخ اسلام و تشیع، عمق و ظرفیت دارد.
وی افزود: مسأله اصلی این است که امروز بر خلاف همه تلاش هایی که اهل بیت علیهم السلام در فضای جامعه شیعی رقم زدند به ویژه تلاش های امام صادق علیه السلام که صاحب و ولی نعمت حوزه های علمیه شیعی هستند در این که مرزها و خطوط بین جامعه شیعی و جامعه اهل سنت تبدیل به دیوارهای بلندی نشود و حتی مرزها را بر دارند و جامعه اسلامی خود را به عنوان جامعه یگانه و یکتا ببیند؛ روند دیگری وجود دارد.
این پژوهشگر حوزوی با بیان این که شاهد تبدیل دیوارها به خاکریزها هستیم، اظهار داشت: ما امروز در دو جبهه مقابل یکدیگر در حال صف آرایی هستیم، این مسأله اساسا مسأله ای حوزوی است و از همین مرکز باید حل شود.
وی ادامه داد: جمع بندی ما این بود که این مشکلات اساسا از نشناختن دو طرف آغاز می شود و از این جا بود که عده ای از طلاب فاضل حوزوی با تلاش بسیار کتاب اطلس رهبران را تهیه کردند؛ مایه افتخار است که طلاب از خود حوزه علمیه قم برداشتند، مخاطب اولیه این اثر حوزویان هستند.
در ادامه حجت الاسلام سید ابوالحسن نواب رییس دانشگاه ادیان و مذاهب با تقدیر از نویسندگان کتاب اطلس رهبران اظهار داشت: بنده که قبل از انقلاب تا کنون فعالیت های بین المللی دارم وقتی این کتاب را دیدم احساس غرور و افتخار کردم، سال ها در رنج هستیم که چرا در فعالیت های بین المللی حوزویان تعداد محدودی هستند.
وی ادامه داد: باید جوانان حوزوی باید کار را بر عهده بگیرند، وقتی این کتاب را مطالعه کردم این رویش جریان مبارکی در حوزه می دانم که در حال انجام شدن است، بنده جامعة المصطفی را مربوط به حوزه علمیه قم نمی دانم چون طلبه های خارجی تربیت می شوند و می روند در حالی که حوزه علمیه قم و طلاب ایرانی باید بین المللی شوند.
رییس دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان این که پیش بینی های مقام معظم رهبری درباره بیداری اسلامی و خطرهایی که این حرکت را تهدید می کند به واقعیت پیوست، گفت: ایشان فرمودند که این بیداری اسلامی را دشمن در نطفه خفه می کند که همین گونه شد، پیش بینی های ایشان همانند همیشه درست بود.
وی افزود: اگر بیداری اسلامی درست می شد و افرادی از الازهر به حوزه علمیه قم می آمدند و درخواست تدریس فقه می کردند یا می گفتند فقه النوازل بگویید چند نفر از طلاب می دانند که فقه النوازل چیست، اهل سنت به مسائل مستحدثه ما فقه النوازل می گویند که یکی از مبانی آن ها است، چه کسی در این زمینه کار کرده و چه کسی فقه المقاصد و فقه المصلحت را جز عده ای اندک می داند.
حجت الاسلام نواب با بیان این که واقعا احساس می شود که دست ما در برابر طرق مقابل خالی است، اظهار داشت: امیدواریم گروه های متعددی در حوزه در زمینه های گوناگون به ویژه فقه اهل سنت کار کنند.
وی به نقد کتاب اطلس رهبران پرداخت و ادامه داد: اگر ریشه یابی این کتاب جریانی تر بود بهتر می شد، باید مشخص می شد که جریانات جهان عرب و جهان اسلام چگونه بود و تعداد آن ها چقدر است، به عنوان مثال درباره جریان اخوان اگر شاخه وار بررسی می شد بهتر بود.
وی اضافه کرد: شخصی که در آخر کتاب به نام نایک آمده است شخصی است که خارجی ها در پی مطرح کردن و بزرگ کردن آن هستند؛ از این رو باید در استفاده از منابع و بیان موضوعات و مسائل هوشیار بود.
سپس آیت الله ابوالقاسم علیدوست عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان این که محتوای کتاب اطلس رهبران تصویری از صحنه تلاش داعیان مذهب در جهان سنت است، گفت: ممکن است تلاش رقابتی داشته باشد، کتاب 6 جریان را در جهان اهل تسنن مورد نظر قرار داده است که شامل جریان های سنتی، نوسلفی، سلفی، جهادی، صوفیه و نومبلغان می شود.
وی افزود: کتاب برای هرکدام از این 6 جریان چهره های اصلی و فرعی ساخته است، کتاب عمدتا گزارش توصیف وصف است هرچند که به تحلیل هم می رسد؛ کسی که این کتاب را می خواند متوجه می شود که این جریان ها و شخصیت های آنان عمدتا از دو مؤلفه استفاده کردند که 180 درجه مقابل یکدیگر هستند یعنی اگر یکی از آن ها را تز حساب کنیم دیگری آنتی تز محسوب می شود.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با بیان این که یک جریان بر اساس انگشت نهادن، توسعه، سهولت و به تعبیر کتاب اسلام خندان حرکت می کنند، اظهار داشت: روی سهله سمحه دست گذاشتند اما حنیفیه را رها کردند، این شاید همان اسلام رحمانی باشد.
وی ادامه داد: جریان دیگر دقیقا برعکس است یعنی جریاناتی هستند که روی مؤلفه جهاد، خلافت اسلامی، برگشت به سلف با تفسیری که خودشان دارند، الزما سالی یکبار جنگ بدون ذره ای اغماض استفاده کردند، جالب است که هر دو جریان هم موفق بودند؛ البته از جریانات از مؤلفه های دیگر هم استفاده کردند که نمی توان آن ها را جزو این دو قرار داد و بسیاری بر اساس خواب، خرافه و مواردی از این قبیل هستند اما آن دو جریان از مؤلفه های اثرگذار استفاده کردند.
در ادامه حجت الاسلام رهدار رییس مؤسسه فتوح اندیشه با بیان این که مبنای نویسندگان کتاب اطلس رهبران در مواجهه با جهان اسلام سنی مشخص نیست، گفت: مبنا بسیار مهم است به ویژه که نویسندگان دغدغه ارائه یک جریان شناسی را داشتند، البته جریان شناسی هاباید منطقی و درست انجام می گرفت و درختواره جریان های فکری اهل سنت می آمد و با مبنای مشخصی کارها انجام می شد.
وی افزود: اگر بخواهیم جریان های اسلام گرا را در جهان اسلام دسته بندی کلان کنیم به دو الگو در مقیاس اجتماعی رسیده اند، یکی الگوی اسلام سیاسی و دیگری الگوی اسلام مدنی است، اسلام سیاسی به اسلامی گفته می شود که بر این باور است اسلام قادر به اداره جوامع حتی در عصر مدرن هست و الگوی اداره هم الگویی جامع، شامل و جهانی است.
رییس مؤسسه فتوح اندیشه با بیان این که اسلام سیاسی الزامات و مقتضیاتی دارد، اظهار داشت: یکی از الزامات آن اقامه حکومت اسلامی است، اسلام سیاسی از پایگاه حکومت جریان پیدا می کند و اقامه حکومت را شرط واجب می داند نه این که شرط وجوب باشد از این رو برای تحقق آن اراده خلق کرده و قیام می کند؛ طبعا نماد اسلام سیاسی در جهان اسلام کنونی الگوی اسلامی جمهوری اسلامی ایران است، البته غربی ها برای این که بتوانند نقدهای خود را به الگوی ایران حداکثری کنند الگوها و مصادیق دیگری را هم د کنار الگوی ایران می آورند و در مقام نقد، عمده نقدها برای مصادیق و الگوهای غیر از ایران است.
وی ادامه داد: در کتاب شکست اسلام سیاسی از یک نویسنده فرانسوی طالبان را به عنوان یکی از مصادیق اسلام سیاسی در کنار ایران مطرح می کند و نقدهای بسیاری به آن انجام می دهد و به دنبال این است که سایر مصادیق نیز از جمله این چنین هستند.
حجت الاسلام رهدار با بیان این که الگوی دیگری در جهان اسلام تحت عنوان اسلام مدنی وجود دارد که شاخص آن ترکیه است، گفت: الگوی اسلام مدنی نه تنها داعیه اقامه حکومت اسلامی ندارد بلکه آگاهانه بر این باور است که اسلام را باید از قاعده هرم اجتماع بسط داد و طریق این است هم ضرورتا نهادها نیستند یعنی یک اسلام فردی منتشر است، بر این باور هستند که اگر اخلاق اسلامی را در جامعه بط دهیم و هر فردی از افراد مسلمان خود را به اخلاق اسلامی ملتزم بداند و عمل کند سمفونی نهایی یک اخلاق اجتماعی و مدنی می شود که مطلوب است.
وی افزود: این که می گویم آگاهانه بر این باور هستند که نباید حکومت اسلامی تشکیل دهند نمونه های آن وجود دارد که حتی جریان اسلام گرا به حکومت رسیده است مثل تونس آقای راشد الغنوشی صریحا می گوید که من آیت الله خمینی رحمةالله علیه نیستم و نمی خواهم باشم، البته این سخن هوشمندانه است آقای غنوشی می داند که خمینی شدن به همین راحتی نیست از این رو در قد و قواره غنوشی و ملت تونس نیست.
رییس مؤسسه فتوح اندیشه با بیان این که امام خمینی رحمةالله علیه در ایران برآیند بیش از چند ده نهضت اسلامی است که در یکی دو قرن اخیر در ایران به وجود آمده است، اظهار داشت: از یک جریان اجتهادی نهضت ساز مسأله شکل گرفته است و حضرت امام از آسمان به ایران نیامد بلکه از عمق تاریخ ایران آمده است یعنی پروسه طولانی تاریخی دارد، غیر از این است که در کشوری کسی خود را آتش بزند و احساسات مردم تحریک شود و حکومتی را سرنگون کند.
وی ادامه داد: جهان اسلام سنی بیشتر متمایل به اسلام مدنی شده است، متفکران جهان اسلام سنی بر این باور هستند که اسلام سیاسی به عنوان اسلامی که از مجرای حکومت می خواهد نهادسازی کند و تعامل بین المللی بر قرار کند اسلام خوبی نیست، نویسندگان با این دو جریان را مطرح می کردند و مورد بررسی قرار می دادند؛ واضح است نویسندگان در کتابی که از مقدمه و مؤخره برخوردار است مسأله ندارند، اگر نویسنده مسأله مشخصی داشته باشد وضعیت فرق می کند.