بیداری اسلامی سومین موج از اوج گرفتن نقش آفرینی جریان‌های اسلامی در قلمرو اسلام است. خیزشی که بیش‌ازپیش جریان‌ها و رهبران اسلامی را در میانۀ معرکه قرار داد و این‌بار فرصت عرض‌اندام به گرایشات اخوانی داد تا بخت خود را برای تسلط بر دایرۀ قدرت بیازمایند.
نتیجۀ این خیزش و حرکت‌های آتی هرچه باشد تأثیری بی‌مانند در سرنوشت پروژۀ جهانی انقلاب اسلامی و داعیۀ تمدنی آن خواهد داشت.
جریان‌های اسلامی، ولو اینکه هویتی متمایز یا متناقض با همدیگر برای خود قائل شوند در شکست‌ها و دستاورد‌ها سهیم خواهند بود.
همانطور که انقلاب اسلامی روزی منجی احیاگری دینی در جهان اسلام شد، تسلط اسلام‌گرایان بر موج بهار عربی نیز تقارنی معنادار با فروکش کردن توان جنبش سکولار سبز در ایران یافت و افق‌های آن را تیره‌تر کرد.
بیرون از حلقه‌های داخلی جریان‌های اسلامی جزئیات مرئی نیستند، و مرزکشی‌های دستی لزوماً به‌چشم نمی‌آیند. حکومت طالبان هرچند توسط دیوبندی‌های به‌ظاهر شیعهستیز شکل گرفت، صرف روحانی‌سالاری در آن برای سرایت نام و ننگش به تئوکراسی شیعی هم‌جوار کافی بود.
مرجعیت یافتن الازهر در قانون اساسی مصر پس از انقلاب گرچه با هزینۀ سیاسی اخوان انجام پذیرفت، بخشی از سود آن به طور مستقیم در قم برداشت می‌شد. تا امروز این حصار بلند زبان و قاطعیت سلبی نظام بوده است که ثبات راست‌کیشی در داخل ایران را فراهم آورده، و محافظه‌کاری مذهبی را به گزینه‌ای ممکن بدل کرده است. معلوم نیست اگر چهره‌ای در قواره‌های اقبال دوباره در حوزۀ پارسی شرق ایران ظهور کند چقدر بتواند تکانه بر سازمان اندیشۀ ایرانیان وارد کند.
