ترجمه و تلخیص: سید هاشم رضوی
وال استریت ژورنال در گزارشی پیرامون سابقه ناتوی خاورمیانه نوشت، به گفته مقامات ایالات متحده و منطقه، آمریکا در ماه مارس نشستی محرمانه با مقامات ارشد نظامی اسرائیل و کشورهای عربی تشکیل داده تا بررسی کنند که چگونه می توانند علیه توانایی های موشکی و پهپادهای رو به رشد ایران هماهنگ شده تر عمل کنند.
مذاکرات فاش نشده قبلی که در شرم الشیخ مصر برگزار شد، اولین بار بود که چنین طیفی از افسران عالی رتبه اسرائیلی و عرب را تحت نظارت ارتش ایالات متحده گردهم می آورد تا چگونگی دفاع در برابر یک تهدید مشترک را با یکدیگر بررسی کنند.
به گفته مقامات، در این نشست افسران ارشد نظامی اسرائیل، سعودی، قطر، مصر و اردن حضور داشتند و این نشست در حالی برگزار شد که اسرائیل و همسایگانش در مراحل اولیه بحث درباره همکاری های نظامی احتمالی هستند. امارات متحده عربی و بحرین نیز افسرانی را به این نشست اعزام کرده بودند. ژنرال فرانک مکنزی، رئیس وقت فرماندهی مرکزی ایالات متحده نیز نمایندگی آمریکا را برعهده داشت.
برای چندین دهه، چنین همکاری نظامی ممکن تلقی نمی شد و فرماندهان ایالات متحده در خاورمیانه به دنبال تشویق کشورهای عربی برای هماهنگ کردن دفاع هوایی خود بدون دخالت اسرائیلی بودند که در بیشتر کشورهای عربی به عنوان یک دشمن تلقی میشد.
این گفتگوها با تغییرات متعددی از جمله نگرانیهای مشترک از ایران، بهبود روابط سیاسی میان اعراب و اسرائیل که نشاندهنده موفقیت توافقنامه آبراهام و تصمیم دولت آمریکا برای گسترش منطقه تحت پوشش فرماندهی مرکزی و اضافه کردن اسرائیل به آن، امکانپذیر شد.
یکی دیگر از عوامل افزایش همکاری نظامی تمایل کشورهای عربی برای دسترسی به فناوری و تسلیحات دفاع هوایی اسرائیل در زمانی است که ایالات متحده اولویت های نظامی خود را به سمت مقابله با چین و روسیه تغییر داده است. با این حال، بحث میان کشورهای خاورمیانه در مورد همکاری در زمینه دفاع هوایی، راه درازی در پیش دارد و هنوز از نظر دیپلماتیک حساس است.
سرهنگ جو بوچینو، سخنگوی فرماندهی مرکزی در بیانیه ای نشست شرم الشیخ را تایید نکرد، اما گفت که این فرماندهی تعهد قاطع خود را نسبت به افزایش همکاری های منطقه ای و توسعه شبکه یکپارچه دفاع هوایی و موشکی برای محافظت از نیرویهای آمریکا و شرکای منطقه ای خود اعلام می کند. وی همچنان افزود: ایران عامل اصلی بی ثباتی در خاورمیانه است.
سخنگویان اسرائیل و کشورهای عربی – به جز امارات – از اظهار نظر در مورد این نشست خودداری کردند یا به درخواست ها برای اظهار نظر در مورد این نشست پاسخی ندادند. امارات در مورد این مذاکرات اظهار نظری نکرد، اما به طور کلی به موضوع همکاری واکنش نشان داد.
دولت امارات در بیانیه ای اعلام کرد: «امارات متحده عربی طرف هیچ ائتلاف نظامی یا همکاری منطقه ای نیست که کشور خاصی را هدف قرار دهد». علاوه بر این، امارات متحده عربی از هیچ گونه بحث رسمی در رابطه با چنین ائتلاف نظامی منطقه ای آگاه نیست.
مذاکرات شرم الشیخ پس از مذاکرات محرمانه یک کارگروه از کارشناسان کشورهای خاورمیانه شکل گرفت. این کارگروه که متشکل از افسر ارشد برنامه ریزی وقت فرماندهی مرکزی، سرلشکر اسکات بندیکت و تفنگداران دریایی ایالات متحده بودند، سناریوهای فرضی در مورد چگونگی همکاری مشترک برای شناسایی و دفاع در برابر تهدیدات هوایی را مورد بحث و بررسی قرار داده بود. اما در مذاکرات شرم الشیخ که در سطوح بالاتری صورت پذیرفت، شرکت کنندگان در مورد روش های هشدار سریع هنگام شناسایی تهدیدات هوایی به توافق اصولی دست یافتند.
در حال حاضر، چنین هشدارهایی از طریق تلفن یا رایانه و نه بوسیله اشتراکگذاری دادهها به سبک نظامی آمریکا با سرعت بالا انجام می شود. مقامات همچنین درباره نحوه تصمیم گیری در مورد اینکه نیروهای کدام کشور نسبت به رهگیری تهدیدات هوایی اقدام کند نیز بحث کردند. با این حال، این تفاهم ها الزام آور نبوده و گام بعدی جلب حمایت رهبران سیاسی برای تدوین ساختار این شبکه و تعیین منافع کشورهای خاورمیانه در گسترش این همکاری است.
پرزیدنت بایدن قصد دارد در اواسط جولای از اسرائیل و عربستان بازدید کند. سخنگوی شورای امنیت ملی گفت کاخ سفید از “گسترش و تعمیق روابط اعراب و اسرائیل” حمایت می کند، اما جزئیاتی ارائه نکرد. ایالات متحده برای چندین دهه امیدوار است که یک سپر دفاع هوایی یکپارچه در خاورمیانه بسازد، سپر دفاعی که رادارها، ماهواره ها و سایر حسگرها را بین کشورهای منطقه به هم پیوند دهد.
تلاشها برای تقویت چنین همکاریهایی از سوی کشورهای عرب خلیجفارس مدتهاست که به دلیل عدم تمایل آنها به اشتراکگذاری دادههای حساسی که میتواند آسیبپذیری این کشورها را آشکار کند و همچنین نگرانی از چیرگی سعودیها بر چنین ائتلافی با مشکل مواجه شده است.
در حال حاضر، ایالات متحده نقش اصلی را در ردیابی تهدیدات هوایی در سراسر منطقه از پایگاه هوایی العدید در قطر، جایی که مرکز فرماندهی جنگ هوایی خاورمیانه در آن قرار دارد، انجام می دهد و افسران رابط از کشورهای عربی به این مرکز اعزام می شوند.
با این حال، با افزایش تهدید ایران، نگرانی فزاینده ای را در منطقه در مورد اهمیت همکاری گسترده تر برای مقابله با زرادخانه هواپیماهای بدون سرنشین و موشک های بالستیک و کروز تهران به وجود آورده است. همکاری با اسرائیل در این زمینه نیز نسبت به گامهای گستردهتر مانند تمرینهای نظامی مشترک یا مانورهای مشترک نیروهای نظامی، حساسیت کمتری دارد.
تام کاراکو، مدیر موشکی، گفت: سالها حملات مستمر با راکت و پهپادهای بدون سرنشین توسط ایران و نیروهای نیابتی این کشور، در دوران پس از توافقنامه ابراهیم، به متحد کردن اسرائیل و تعدادی از همسایگانش کمک کرد. در این بازی، ثانیه ها و اینچ ها اهمیت دارند. تشخیص و هشدار زودهنگام و سپس ایجاد یک سپر محکم، می تواند برای توانایی یک مدافع در درگیری، شناسایی و رهگیری یک تهدید بسیار مفید باشد.
برای کشورهای خاورمیانه، ایران تنها خطر بالقوه نیست. گروه های شبه نظامی سنی نیز در حال توسعه استفاده از پهپادها برای انجام حملات هستند. اردن و مصر که روابط دیپلماتیک آنها با اسرائیل مدتها قبل از توافق ابراهیم بوده است، در دفاع هوایی با اسرائیل همکاری می کنند و گسترش این همکاری با چالش های سیاسی قابل توجهی مواجه است.
مقامات دو کشور عربی گفتند، سعودی که روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار نکرده، بعید است علناً از یک اتحاد دفاع هوایی که شامل اسرائیل نیز می شود استقبال کند. با این حال، نشست شرم الشیخ توانست سپهبد آویو کوچاوی، رئیس ستاد نیروهای دفاعی اسرائیل، و ژنرال فیاض بن حامد الرویلی، رئیس ستاد نیروهای مسلح سعودی را گرد هم آورد.
سپهبد سالم بن حمد النبیط که رهبری نیروهای مسلح قطر را بر عهده دارد و فرماندهان ارشد اردن و مصر نیز در این مراسم شرکت کردند. بحرین، که فرمانده نظامی آن بندرت سفر می کند، و امارات، افسران سطح پایین تری را فرستادند. کویت و عمان نیز در این مذاکرات نماینده ای نداشتند.
کشورهای منطقه امکانات لازم برای تشکیل یک سیستم دفاع هوایی منطقه ای را دارند. به گفته یک مقام آمریکایی، سعودی 22 سامانه ضد موشکی پاتریوت آمریکایی خریداری کرده است و در حال خرید سامانه های دفاعی در ارتفاع بالاتر موسوم به THAAD است. امارات متحده عربی قبلاً یک سامانه تاد داشت که میگوید از آن برای سرنگونی موشکی که در ماه ژانویه توسط حوثی های مورد حمایت ایران از یمن به ابوظبی شلیک شد، استفاده کرده است. اسرائیل نیز سیستم گنبد آهنین و سایر سامانههای دفاع هوایی پیشرفته برای شناسایی و سرنگونی راکتها، موشکها و سایر تهدیدات از جمله راکتهای کوتاه برد شلیک شده توسط شبهنظامیان فلسطینی از غزه و پهپادهای پرتاب شده از ایران و سایر کشورها را دارد.
ژنرال مک کنزی در یک کنفرانس مطبوعاتی پنتاگون در ماه مارس گفته بود “وظیفه ما این است که چگونه آنها را به هم وصل کنیم تا بیشتر از مجموع ساده اجزای سازنده توانمند شوند. ” بنابراین همه یک چیز را می بینند، همه اخطارهای اولیه دریافت می کنند، همه می توانند آماده واکنش سریع به حمله احتمالی ایران باشند.
اما ژنرال مک کنزی نیز، که فرماندهی نیروهای آمریکایی در منطقه را در آوریل گذشته پیش از بازنشستگی از ارتش به ژنرال اریک کوریلا سپرد، در کنفرانس مطبوعاتی خود به نشست شرم الشیخ اشاره ای نکرد.
وزیر دفاع اسرائیل، بنی گانتز ، هفته گذشته در یک نشست توجیهی برای نمایندگان کنیست، این ساختار نوظهور را “ائتلاف دفاع هوایی خاورمیانه” توصیف کرد، اگرچه برخی از افراد مطلع از این مذاکرات گفتند که قبلاً این اصطلاح را نشنیده بودند و به نظر می رسید که اغراق آمیز باشد. گانتز همچنین گفت که ابتکار عمل پدافند هوایی پیش از این امکان “رهگیری موفقیت آمیز تلاش های ایران برای حمله به اسرائیل و دیگر کشورها” را در منطقه فراهم کرده بود. اما با این وجود مقامات اسرائیلی از ارائه جزئیات در مورد چنین رهگیری هایی خودداری کردند.
یک مقام ارشد اسرائیلی که از بحث در مورد مذاکرات شرم الشیخ خودداری کرد، گفت: این هنوز یک کار در حال پیشرفت است و قطعا شرکایی وجود دارند که این موضوع را حساس تر از آن می دانند که بتوان در مورد آن صحبت کرد.