ترجمه و تلخیص: حامد دهقانی
بسیاری از جوانان آمریکایی مشتاق هستند که میراث تلخ سرکوب و مردانگی موجود در ایالات متحده را روشن کنند و به آنها بپردازند. با این حال، اقلیتی از جوانان کاتولیک به دنبال الهام گرفتن از گذشته بوده و از شیوههای قدیمیتر و سنتیتر استفاده میکنند. عدهای به سوی مراسم مذهبی لاتین کشیده میشوند و برخی دیگر کتف (یک نوع ردای مسیحی غربی بدون آستین) یا گردنبندهای مذهبی با نمادهای مذهبی میپوشند. برخی از زنان جوان کاتولیک به پوشیدن حجاب سر که در طول مراسم عشای ربانی پوشیده میشود، روی آوردهاند که هنجارها و نقشهای جنسیتی متمایز را در تضاد با فرهنگ گستردهتر آمریکایی تقویت میکند.
عمل حجاب ارتباط تنگاتنگی با خلوص و حیا جنسی دارد، راهی برای پوشاندن موها برای جلوگیری از حواسپرتی مردان. قبل از شورای دوم واتیکان در سال 1962، زنان موظف بودند قبل از ازدواج، حجاب سفید بپوشند، که نشاندهنده خلوص جنسی بود، بسیار شبیه به لباس یا چادر سفیدی که زنان هنوز هنگام ازدواج میپوشند. پس از ازدواج، زنان به حجابهای عبادی سیاه روی میآورند که نمادی بیرونی برای پیوند ازدواج آنهاست.
شورای دوم واتیکان یا واتیکان دوم مجموعهای از جلسات بود که جنبههای کلیسای کاتولیک را مدرن کرد. این قانون الزام زنان به پوشیدن حجاب را در طول مراسم عبادات لاتین حذف کرد. پس از آن، رواج پوشیدن حجاب توسط زنان تا حد زیادی در اواخر دهه 1960 و 1970 از بین رفت. در حالی که برخی از زنان پس از واتیکان دوم هرگز پوشیدن حجاب را متوقف نکردند، اغلب به این دلیل که خانوادههایشان یا جماعتشان این عمل را ادامه میدادند، اما بسیاری ترجیح دادند حجاب را کنار بگذارند. با این حال، در دهه گذشته، اقلیتی از زنان کاتولیک، بهویژه جوانان آمریکایی نسل هزاره (متولدین دو دهه پایانی قرن بیستم)، انتخاب کردهاند که داوطلبانه سر خود را بپوشانند.
همانطور که من با زنانی که دوباره حجاب را انتخاب کردهاند مصاحبه کردم، واضح بود که بسیاری از آنها حجاب را به عنوان یک توسل به حیا و پاکی جنسی و به عنوان یک یادآوری فیزیکی برای پاک ماندن میدانند. برای مگدالنا، یک دانشجوی 23 ساله اهل میدوسترن، «اهمیت حجاب سفید و کرم این است که یک تذکر دائمی است که میخواهید چه کسی باشید؛ پاک. شما میخواهید مقدس باشید. شما میخواهید پاکدامن باشید.» هلنا، دانشجوی 19 ساله کالج، گفت: «وقتی حجاب میپوشیدم، تذکری بود که پاک باشم و فقط افکار پاک و اعمال پاک داشته باشم و پاکدامن باشم.» برای روت 25 ساله، حجاب اهمیت خلوص جنسی را به یاد میآورد، و اینکه چگونه عروس مسیح بودن را به او یادآوری میکند، که برای پذیرایی مسیح در مراسم عشای ربانی از راهرو بالا میرود. او گفت: «شما پاک و عادل هستید و خود را برای آن یک ساعت برای مسیح فروتن میکنید.»
البته این تاکید بر پاکی جنسی چیز جدیدی نیست. حتی در دهه 1990 و اوایل دهه 2000، در اوج جنبش پاکی آمریکا، بسیاری از کلیساهای کاتولیک ایالات متحده میزبان «برنامههای زیبایی واقعی» بودند که برای تقویت ریاضت و خودداری تا زمان ازدواج برای زنان جوان کاتولیک طراحی شده بود. همانطور که در یکی از مطالعات این برنامه آمده است: «زمان آن رسیده است که دختران نوجوان ما موهبت زنانگی خود را درک کنند.» زیبایی واقعی بخشی از مجموعه آموزههایی است با عنوان «فرهنگ خلوص»، که به ویژه در انجیلیسم محافظهکار آمریکایی برجسته بود. این آموزههای کلیسا یک دوگانگی جنسیتی را تقویت میکند، از زنان میخواهد که بار مسئولیت جنسی را به دوش بکشند، و چنانکه نویسنده لیندا کی کلاین مینویسد، از همه انتظار دارند که «به طور مطلق از رابطه جنسی پیش از ازدواج» پرهیز کنند. کلاین استدلال میکند که به مردان آموزش داده میشود که ذهن آنها شیطانی است در حالی که به زنان آموزش داده میشود که بدن آنها منبع وسوسه است. «زیبایی واقعی» همان ایدئولوژی را تقویت میکند و تأکید میکند که زنان قبل از ازدواج مسئول پاک ماندن (از افکار و اعمال جنسی) هستند و در عین حال مسئولیت جلوگیری از توجه ناخواسته جنسی مردان را با لباس پوشیدن متواضعانه بر عهده میگیرند.
در حالی که برخی از زنان با توجه به تغییر فصول عبادت، حجابهایی را در رنگهای مختلف میپوشند، بسیاری هنوز هم سنت پوشیدن حجاب سفید قبل از ازدواج و حجاب سیاه یا قهوهای بعد از ازدواج را حفظ میکنند. ماریسا 32 ساله توضیح داد که رنگ سفید حجاب به عنوان «نشانهای از عفت، پاکی و باکرگی» در نظر گرفته میشود. کلارا 32 ساله نیز توضیح داد که چگونه زنان امروزی میتوانند حجاب سفید بپوشند، حتی اگر باکره نباشند. او گفت: «برای من، اگر حجاب سفید بپوشم، شبیه پاکی است. شبیه باکرگی است. حتی اگر هنوز باکرگی خود را ندارید، میتوانید آن حجاب را بپوشید تا آن معنای باکرگی و پاکدامنی را داشته باشید.»
برای لیلی، 34 ساله، حجاب نمادی از صمیمیت زناشویی است، «زیرا مو، به عنوان نشانه زیبایی، به طور خاص برای شوهرش محفوظ میماند.» برای دونا 31 ساله، شما «موهای خود را غلاف میکنید زیرا موهای شما یک ویژگی بسیار جذاب است.» آملیا، 28 ساله، استدلال میکند که این عمل زن را به عنوان نوعی مایة شرم پنهان نمیکند، بلکه بخشی از او را برای همسرش محفوظ میدارد. او گفت: «اینطور نیست که ما بخواهیم آن چیزها را پنهان کنیم، اما چون دغدغه ازدواج داریم، میخواهیم آنها را به طور بالقوه مقدس نگه داریم.» برای آملیا، حجاب موها را پنهان میکند، همانطور که لباسهای معمولی بدن را پنهان میکند، بنابراین یک زن میتواند از وسوسه مردان جلوگیری کند.
این زنان دیدگاههای مشابهی با برخی از جوامع یهودی حسیدی دارند، جایی که مو به عنوان جنبهای حسی از بدن زن دیده میشود و تنها برای شوهرش محفوظ است. این زنان از روسری یا کلاه گیس استفاده میکنند که در زبان ییدیش، شیتل (sheitel) نامیده میشود. به همین ترتیب، در برخی از جوامع مسلمان، زنان به دلایل مختلف، از جمله برای نشان دادن افتخار به هویت قومی خود یا تسلیم در برابر خدا، یا حفظ عفت از مردان خارج از خانواده، حجاب دارند.
برخلاف جوامع ارتدکس یهودی و مسلمان، که زنان در خارج از خانه موهای خود را با روسری یا کلاه گیس میپوشانند، این زنان کاتولیک فقط در طول مراسم عشای ربانی از حجاب استفاده میکنند. اما برای برخی از زنانی که با آنها مصاحبه کردم، ایده حجاب به انتخاب لباسهایی که هم در داخل و هم در خارج از عبادت میپوشند، گسترش مییابد. آنها به دامنها و لباسهای بلند روی آوردهاند، لباسهایی که هم زنانه و هم ساده هستند. در واقع، ایده زنانگی در میان زنان محجبه رایج بود. پاملا، 24 ساله، گفت: «این به شما احساس زنانگی بیشتری میدهد. من در کلیسا احساس زنانگی بیشتری میکنم، و این واقعاً جالب است؛ زیرا شما را به شیوهای زیبا متمایز میکند.» این یک شناسه قابل مشاهده برای جنسیت است. کلارا، 38 ساله، از حجاب تجلیل میکند زیرا زنان را تشویق میکند «به بدن خود احترام بگذارند، بلکه به گونهای لباس بپوشند و رفتار کنند که دیگران را به احترام به ما و حفظ کرامت ما دعوت کند». او گفت: «با حجاب و پوشش متواضعانه، مثل این است که خود را محفوظ بداری.»
همانطور که کارن 33 ساله توضیح داد: «شما برای پنهان کردن چیزی بدن خود را حجاب نمیکنید یا لباسهای ساده نمیپوشید، بلکه این کار را انجام میدهید زیرا به آن مقدسات و آن وقار پی میبرید و [اینکه] برای همه نیست.» برای برخی، عفتی که حجاب در پوشاندن موهایشان ایجاد میکند، همان چیزی است که در وهله اول آنها را به سمت حجاب کشانده است. رز، 22 ساله، توضیح داد که پوشیدن حجاب باعث میشود که در مجموع با حیای بیشتری لباس بپوشد. رز این ایده حیا و جلوگیری از توجه جنسی را به هم مرتبط میکند: «وقتی حجاب به سر میکنی، باحیاتر لباس میپوشی، بنابراین به شما نگاه ابزاری و مادی نمیشود». برای دلیلا 18 ساله، این بخشی از «نحوه لباس پوشیدن زنان است تا مردان را بیشتر وسوسه نکنیم».
این همچنین سیگنالی برای مردان است که اعتقادات سنتی دارند. کلر 26 ساله گفت که پوشیدن حجاب زنان را برای مردان «جذابتر» میکند. دوست پسر او از این عمل حمایت میکند و اظهار میکند که «ظاهر زنانه» آن را دوست دارد، اما هرگز او را مجبور به حجاب نکرده است. این ایده توسط چندین زن دیگر که من با آنها مصاحبه کردم تکرار شد، که شرکایشان جذب آنها شدند زیرا حجاب نشان میداد که آنها عقاید سنتی کاتولیک را دارند. یلنا گفت: «اگر کسی را ببینم که محجبه است، تقریباً میتوانم حدس بزنم که او سنتیتر است، یا به چیزهای خاصی درباره عبادت فکر میکند.»
یکی دو نفر از زنانی که با آنها صحبت کردم گفتند که حجاب همچنین نشان میدهد که آنها تسلیم مردان هستند. همانطور که کاتولیکهای متعصب تسلیم خواست خدا هستند، معتقدند که زن باید تسلیم شوهرش شود. با این حال، همه زنان این ارتباط را برقرار نمیکنند، و برخی حجاب را وسیلهای برای اعمال قدرت خود بر بدن خود میدانند. این نشانگر آن است که دلایل مختلفی برای حجاب زنان وجود دارد، همانطور که گروهی متفاوت از زنان وجود دارند که این عمل را در جامعه کاتولیک آمریکا احیا کردهاند.
من با زنان محجبه از طریق پلتفرمهای رسانههای اجتماعی آنلاین، عمدتاً فیس بوک، ارتباط برقرار کردم، جایی که زنان به دنبال حمایت و راهنمایی در مورد این عمل بودند. زنانی که با آنها مصاحبه کردم در سراسر کشور زندگی میکنند، از ایندیانا تا آریزونا، واشنگتن تا ماساچوست، و تا آلاباما. آنها در زمینههای مختلفی از جمله نظامی، حقوق، بهداشت، آموزش و خانهداری کار میکردند. برخی حتی تحریک شدهاند تا شرکتهای عرضهکننده حجاب را راهاندازی کنند؛ یک زن شرکت بزرگی را در مینه سوتا اداره میکند که حجابهای دستساز تولید میکند و همچنین از ایتالیا وارد میکند، و زن دیگری شرکتی را اداره میکند که حجابهای رایگان را برای زنان علاقهمند ارسال میکند. همه به عنوان دگرجنسگرا شناخته میشوند و به جز دو نفر، همه سفیدپوست هستند.
یکی از سوالات بزرگی که من با آن مواجه شدم این بود که چرا این عمل در دهه گذشته افزایش یافته است. در آن زمان اتفاقات زیادی در رابطه با هویت زنان در کلیسای کاتولیک رخ داده است که میتواند با احیای حجاب مرتبط باشد. در ژانویه 2021، پاپ فرانسیس قانون رسمی کلیسا را تغییر داد تا صراحتاً به زنان اجازه دهد به عنوان سخنران خدمت کنند، کتاب مقدس را بخوانند و در محراب به عنوان خادمین عشای ربانی خدمت کنند. زنان هنوز نمیتوانند به عنوان کشیش خدمت کنند، نقشی که منحصراً برای مردان محفوظ است. گسترش نقش زنان در محراب، جماعتی را که میخواهند این نقشها را صرفاً برای مردان محفوظ نگه دارند، کنار میزند و واکنشهای منفی را به دنبال دارد.
کلیسا همچنین در سه سال گذشته دوگانگی بین نقشهای سنتی زن و مرد را تقویت کرده است. در حالی که پاپ فرانسیس اخیراً اظهار داشت که همجنسگرایان «فرزندان خدا [و] حق داشتن یک خانواده را دارند» و ایالتها باید پیوندهای مدنی (ابزار حقوقی برای ازدواج همجنسگرایان) را به رسمیت بشناسند تا از حقوق کاتولیکهای همجنسگرا بر اساس قانون حمایت کنند، اما با این وجود او تغییری در قانون کلیسا ایجاد نکرد تا اجازه دهد پیوندهای همجنسگرا توسط کلیسا به رسمیت شناخته شوند. در ژوئن 2019، واتیکان بیانیهای درباره افراد تراجنسیتی منتشر کرد که این ایده را رد میکند که جنسیت میتواند از جنسیت بیولوژیکی متفاوت باشد. این بیانیه، و قانون کلیسا در سال 2021 که بار دیگر تأکید میکرد زنان نمیتوانند به عنوان کشیش خدمت کنتد، دوگانگی جنسیتی و این ایده را تقویت میکند که نقشهای سنتی و متمایز برای مردان و زنان در کلیسا وجود دارد.
در 10 سال گذشته، کاتولیک سنتی نیز شاهد رشد فزایندهای بوده است. محلههای محافظهکار که سنتهای قبل از واتیکان دوم را جشن میگیرند، به یکباره در سراسر کشور سربرآوردهاند. همزمان «تغییرات محافظهکارانه» در میان کشیشهای کاتولیک در ایالات متحده پدیدار شده است. شهر رو به رشد سنت ماری، در کانزاس نیز نشانهای دیگر از این روند است. سنت ماری، که برای چهار دهه محل استقرار یک بخش از انجمن سنت پیوس ایکس (SSPX) بوده است، طبق گزارش آتلانتیک شاهد افزایش کاتولیکهای محافظهکار بوده است که به سمت جامعه گوشهنشین رفتهاند، جایی که بسیاری از زنان لباسهای باحیا میپوشند و «از ممنوعیت واتیکان در مورد کنترل بارداری پیروی میکنند». آتلانتیک همچنین گزارش داد که برخی از خانوادهها به این دلیل به این شهر روستایی کشیده شدهاند که به دلیل ایمانشان در جوامع دیگر احساس انزوا میکنند و نگران گناهانی هستند که ممکن است فرزندانشان در دنیای بیرون با آنها مواجه شوند، از جمله نوجوانانی که پورنوگرافی را کشف میکنند، که تفاوت چندانی با استدلالهای پشت برنامه «زیبایی واقعی» ندارد.
زنانی که در ایالات متحده عمل به حجاب را دوباره به از سر گرفتهاند، بر سر دوراهی بین کلیسایی که نقشهای جنسیتی را تقویت میکند و کشوری که سقط جنین در آن به موضوعی عمیقاً سیاسی تبدیل شده است، قرار دارند. زنان در کلیسا همگی به شیوههای منحصربهفردی به این درگیری پاسخ میدهند: برخی برای انتصاب زنان و به رسمیت شناختن کاتولیکهای LGBTQ فشار میآورند، در حالی که برخی دیگر خود را وقف اعمال سنتیتر کاتولیک کرده و ابزارهای مذهبی سنتی را بازپس میگیرند.
آیا رواج حجاب در آینده نیز ادامه خواهد داشت؟ آیا به مرور زمان کاهش مییابد؟ آیا رهبری کلیسای کاتولیک موضعی صریح در مورد این عمل داوطلبانه یا در مورد هویت جنسیتی و یا معنای زن کاتولیک بودن اتخاذ خواهد کرد؟ رشد حجاب در مقطع حساسی در تاریخ کلیسا اتفاق میافتد، زمانی که برخی از این زنان معتقدند ایدئولوژیهای جنسی و جنسیتی سنتی در خطر هستند. همانطور که ترزا گفت، «ارزشهای سنتی در حال حاضر در جهان ما مورد حمله قرار گرفتهاند، و من فکر میکنم که صدای مخالفت علیه چیزهایی مانند ارزشهای سنتی خانواده و حیا، عفت و پاکی» در حال افزایش است. حجاب عمیقاً با این مسائل در هم تنیده است و ممکن است راهی برای عقب راندن این تغییر در جامعه سکولار آمریکا باشد.
رواج حجاب نشان میدهد که چگونه اقلام عبادی – چیزهایی که ما میپوشیم و با آنها دعا میکنیم – بر نحوه تصور زنان و پرورش تجربهشان از جنسیت و تمایلات جنسی تأثیر میگذارد. کلیسای کاتولیک مدتهاست که بر روشی که زنان جوان از جنسیت و زنانگی خود تصور میکنند، تأثیر گذاشته است. حجاب همین کار را برای نسل بعدی زنان کاتولیک که با توری سفید احاطه شدهاند، انجام میدهد.