نشست تخصصی بررسی تاثیرات حاکمیت آ.ک.پ بر حیات دینی ترکیه در اندیشکده مرصاد برگزار شد.
در این نشست که مسعود صدرمحمدی، کارشناس مسائل ترکیه، ارائه کننده آن بود به جنبه های مختلف تاثیراتی که حیات دینی در ترکیه طی حاکمیت قریب به دو دهه حزب عدالت و توسعه از سر گذرانده است پرداخته شد.
صدرمحمدی با بیان این که به رغم تمام اما و اگرهایی که در مورد سرشت ایدئولوژیک آ.ک.پ در خصوص اینکه آیا این حزب به واقع مصداقی برای یک حزب اسلامگرا به حساب میآید یا نه با خاطرنشان کردن این نکته که باید میان محافظه کاری و اسلامگرایی در قاموس فکری – سیاسی ترکیه تفاوت قائل شد گفت: به هر حال سابقه تیم رهبران حزب برآمده از جریان اسلامگرایی است و درمیان توده مردم نیز فارغ از این که واقعا نیروی انسانی درون حزبی خود را با چه تعریفی معرفی کند این حزب را حزبی که در راستای جریان اسلامگرایی صد و اندی ساله ترکی است قلمداد میکند. اما به نظر میرسد اگر این حزب را در عرصه گفتمانی به مثابه یک حزب محافظه کار قلمداد کنیم راه صوابتری در پیش گرفته ایم.
وی سپس تاریخچه ای اجمالی از سیر تطورات فکری جریان اسلامگرایی در ترکیه معاصر و دوره های مختلف حیات فکری این جریان ارائه نمود.
صدر محمدی انشعاب رهبران حاکمیت آ.ک.پ از جریان “ملی گوروش” به رهبری مرحوم نجم الدین اربکان و برآمدن حزبی جدید را مرحله نوینی در تاریخ اسلامگرایی ترکی دانست.
وی افزود: تاثیر این حزب را باید از سویی در بدنه متدینین و محافظه کاران و از سوی دیگر در میان نخبگان جریان اسلامی – محافظه کار بررسی کرد. قدر مشترک تاثیر حاکمیت یکپارچه طولانی مدت حزب حس عزتمندی در هر دو طیف بوده است. این حزب به رغم فراز و فرودهای عملکردی و گفتمانی اش به هر حال حس عزت، خودباوری و توانمندی ای که در دوره جمهوریت از طیف متدین گرفته شده بود را باز گرداند. این حس عزت در توده مردم و نیز نخبگان حس میشد چرا که از طرفی مردم شاهد به رسمیت شناخته شدن خواسته هایشان از سوی بدنه حاکمیتی و نیز نزدیک شدن زبان دولت به زبان مردم بودند، و از طرفی دیگر هم در عرصه فکری و اقتصادی در سطح نخبگانی توانست بروز یابد.
صدرمحمدی با تاکید بر این که دوران حاکمیت حزب عدالت و توسعه ادوار مختلفی را در برمیگیرد ادامه داد: باید تاثیرات مختلف را در هر کدام از این دوره ها بررسی کنیم. به نظر میرسد حزب پس از گذراندن یک دوره کوتاه مدت جلب و جذب اعتماد حاکمیت و نیز نظام بین الملل به خود در مرحله دوم وارد عرصه رسمیت دهی بیشتر به مطالبات طیف محافظه کار میشود. که در این مرحله شاهد امتیازات اقتصادی و حاکمیتی بیشتر برای نخبگان و گشایش های اجتماعی و شکسته شدن تابوهای چند دهه کمالیستی بر توده عام هستیم. در مرحله واپسین نیز به نظر میرسد با رشد یک طبقه برآمده از دوره حاکمیتی شاهد ایجاد رخنه هایی میان این طبقه و بدنه توده مردمی خصوصا در کلانشهرها هستیم.
او در ادامه تاکید کرد: فارغ از این که حاکمیت آ.ک.پ تا چه زمانی در ترکیه توان به دست گرفتن قدرت را خواهد داشت و نیز فارغ از تمام جوانب مثبت و منفی این حاکمیت، آنچه مسلم است این است که از منظر توده و نخبگان محافظه کار این حزب توانست موجودیت و مطالبات آنها را به نظام کمالیستی تحمیل کند. حزب کشور را وارد یک ریل گذاری کلان متفاوت از دهه های پیش کرد. بنابراین با رفتن این حزب باز هم میتوان انتظار داشت که این احزاب محافظه کار یا قدرت اصلی و یا قدرت بازی ساز در ساختار ترکیه خواهند بود.
در ادامه آقای طلایی از اعضای اندیشکده مرصاد با اشاره به اینکه گفته شد در بین مردم بحث فساد مطرح نیست در مورد نهادهایی مثل قوه قضائیه و نفوذ در آن ها سوال پرسیدند. آقای صدر با بیان این که اردوغان این نهادها را از لائیک ها پاکسازی کرده افزودند اساسا یکی از دلایل وجود این حجم از فساد این است که آن ها هم خودی شدند و امکان نظارت را از بین بردند. هرچند لائیک ها قدرت بر فساد دارند اما اردوغان با توسل به قانون می تواند جلوی آن ها را بگیرد. همچنین درمورد جنس فسادها در سطح کلان می توان به دلالی و رشوه اشاره کرد.
در ادامه این نشست آقای عظیمی مدیر اندیشکده مرصاد ضمن تشکر از آقای صدر محمدی بابت ارائه مطالب به بیان نقد مطالب پرداختند.
ایشان با بیان این که مساله ما در موضوع این نشست ظهور و بروز اتفاقات اجتماعی و اقتصادی در لایه های سیاسی بوده است افزودند آنچه که در بیانات جناب صدر مشخص نشد لایه سیاسی موضوع و تاثیر این موارد در بین سیاست مداران و نهادهای سیاسی و امنیتی است.به علاوه که در همان بحث اجتماعی و اقتصادی نیز همچنان گسل هایی وجود دارد.
صدرمحمدی نیز با بیان این که اشخاص در بحث سیاسی یکپارچه نیستند و چرخش های خاص خود را دارند و اساسا احزاب سیاسی از حالت ایدئولوژیک خارج شده و به احزابی پراگماتیستی بر اساس مسائل روز تبدیل شده اند، بیان لایه های سیاسی موضوع را به سند مبسوطی که درصدد تهیه آن هستند موکول کردند.